The deathprint of replacing beef by chicken and insect meat

Animal-based meat production is a large contributor to climate change. Especially beef has a high a carbon footprint, measured in terms of kilogram CO2-equivalents per kilogram of meat. Switching from beef to chicken meat or insect meat lowers greenhouse gas emissions and hence decreases future climate change damages. But chicken meat has a much higher moral footprint (Saja, 2013) or welfare footprint (welfarefootprint.org) than beef. Chickens experience more intense suffering and more hours of suffering for one kilogram of meat, compared to beef cows.

This article shows that the increase in moral footprint when switching from beef to chicken meat or insect meat is likely to be worse than the decrease in carbon footprint. To compare these footprint changes, all the footprints are expressed in terms of the deathprint: the number of humans dying prematurely from climate change and the number of animals killed (slaughtered) in animal farming, for the production of one unit of meat.

The deathprint of climate change

A recent study (Bressler, 2021) estimated the net number of humans dying prematurely from temperature changes (especially heat waves) due to climate change, before the year 2100. An extra emission of 4000 ton CO2, emitted today, results in one extra human death due to climate change, in the business as usual scenario where everyone else does not take measures to reduce their emissions. Hence, 0,00000025 humans will be killed this century by emitting one extra kilogram of CO2.

I use this number of deaths for the calculations below, although this number is both an underestimation and overestimation of the total human deaths due to climate change. It is an underestimation, because it does not include deaths from e.g. famines, wars, infectious diseases, floods and other risks that are increased by climate change. On the other hand, this number is an overestimation in the sense that climate change adaptation measures and CO2 emission reduction measures are likely to be taken. If poor countries develop and become richer, people in those countries can take more adaptive measures such as installing air conditioning, which lowers the mortality rate from extreme temperatures. And if global CO2 emissions are reduced, the impact of an extra unit of CO2 emissions (i.e. the marginal mortality rate) reduces as well (due to the non-linear relationship between amount of CO2 in the atmosphere and climate damages).[i]

The deathprint of meat

The table below shows the amount of meat produced by one animal, and the carbon footprints of meat products. These footprints measure the greenhouse gas emissions, in terms of CO2-equivalents, including all life cycle emissions as well as land use change emissions from e.g. deforestation, for the production of one kilogram of meat. The values of beef, pork and chicken are taken from Pieper e.a. (2020), which applies to Germany. The carbon footprint of insect meat is assumed to be lower than the footprint of chicken meat but slightly higher than the footprint of plant-based protein. The chosen value is a preliminary estimate of cricket meat, taken from Blonk e.a. (2008). It requires roughly 10.000 crickets for the production of one kilogram of cricket protein powder.

	kg meat per animal consumed	animals killed per kg meat	kg CO2 per kg meat
beef	300	0,003	37
pork	100	0,010	10
chicken meat	1,5	0,667	16
insect meat	0,0001	10.000	2

With these values, we can calculate the human and animal deathprints of meat, i.e. how many humans will die from climate change and how many animals are killed (slaughtered) for the production of one kilogram of meat. This animal deathprint of meat only includes the animals that will be consumed by humans, and excludes the animals used as feed (e.g. fish meal and insect meal given to farm animals). This means the displayed deathprint of meat is an underestimation of the total number of animals that are used for food.

	human deaths from climate change per kg meat	animals killed per kg meat	animals killed per human death
beef	0,0000093	0,003	360
pork	0,0000025	0,010	4.000
chicken meat	0,0000040	0,667	166.667
insect meat	0,0000005	10.000	20.000.000.000

Producing 108 tons of beef will cause one human death from climate change and an additional 360 cows killed. Producing 250 tons of chicken meat will cause one human death from climate change and almost 170.000 chickens killed.

Perhaps the value of a chicken life is less than a human life. How much chicken deaths is equivalent to one human death? The level of consciousness or intensity of experiences of chickens might be lower than the level of consciousness of (adult) humans, and this could mean a chicken is worth less than a human. It could be (but is far from obvious) that the level of consciousness correlates with the number of neurons in the brain. As a sensitivity analysis, I calculate a weighted deathprint, with neuron count as weights.

The table below shows the number of neurons for different animals (taken from Carl Shulman’s article). A human as 85 billion neurons. Hence, one human death corresponds with 85 billion human neuron deaths. One insect death corresponds with 200.000 neuron deaths.

	number of neurons in the brain	brain mass (gram)
human	85.000.000.000	1350
cow	3.000.000.000	440
pig	1.200.000.000	180
chicken	220.000.000	4
insect	200.000	0,002

The next table shows the neuron weighted deaths (or neuron deaths) for different meat products. Even when weighting the value of a life by neuron count, one human death corresponds with 47.000 insect deaths.

	neuron weighted human deaths from climate change per kg meat	neuron weighted animals killed per kg meat	neuron weighted animals killed per neuron weighted human death
beef	786.250	10.000.000	13
pork	212.500	12.000.000	56
chicken meat	340.000	146.666.667	431
insect meat	42.500	2.000.000.000	47.059

The changes in deathprint from replacing meat products

What if a consumer switched from beef to chicken meat, or from chicken meat to insect meat? The next table shows how many humans are saved (by reducing climate change) and how many extra animals are killed when replacing one meat product with another.

replacement	humans saved per kg meat replaced	extra animals killed per kg meat replaced	animals killed per human saved	animals killed per cow saved	animals killed per chicken saved
beef by chicken meat	0,000005	0,663	126.349	200	0
beef by insect meat	0,000009	10.000	1.142.856.762	3.000.000	0
chicken meat by insect meat	0,000004	9.999	2.856.952.381	0	15.000

If a consumer eats one kilogram of chicken meat instead of one kilogram of beef, five millionth of a human is saved from a premature death caused by climate change.[ii] But almost one extra animal is raised on a farm and killed (slaughtered). This means that switching from beef to chicken meat results in (net) more than 100.000 animals killed per human saved.

Note that the life of a present-day farm animal being slaughtered is most likely worse than the life of a future human who is prematurely killed by a heat wave due to climate change. Most people believe that most farm animals, especially chickens, have lives not worth living, with more negative than positive experiences, dominated by suffering over pleasure (Espinoza & Treich, 2021; Bruers, 2022). In contrast, climate change is unlikely to become so terrible that it causes future humans to have lives not worth living. This means the ‘100.000 animals to 1 human’ ratio is an underestimation of the overall disvalue (badness) of a present-day chicken suffering on a farm and being killed in a slaughterhouse relative to a future human dying from climate change. In this article, I neglect the disvalue of suffering during one’s life and focus only on the disvalue of death.

If you value a chicken life as less than one in 100.000 of a human life, in the sense that a human death is more than 100.000 times worse than a chicken death, you may believe that switching from beef to chicken meat is good overall, that the benefits for humans trump the costs for animals. Switching from beef to insect meat would be good overall if you value an insect life as less than one in a billion of a human life. If you value the life of a chicken as less than one in 200 of a cow’s life, switching from beef to chicken meat is net beneficial for the animals. If you value the life of an insect as less than one in 15.000 of a chicken life, switching from chicken meat to insect meat is net beneficial for the animals.

Is the life of a chicken worth less than 1 in 100.000 of a human life and less than 1 in 200 of a cow’s life? Let us see what happens if we weight the lives of humans and animals by the number of neurons.

replacement	neuron weighted humans saved per kg meat replaced	neuron weighted animals killed per kg meat replaced	neuron weighted animals killed per neuron weighted human saved	neuron weighted animals killed per neuron weighted cow saved	neuron weighted animals killed per neuron weighted chicken saved
beef by chicken meat	446.250	136.666.667	306	15	0
beef by insect meat	743.750	1.990.000.000	2.676	200	0
chicken meat by insect meat	297.500	1.853.333.333	6.230	0	109

I think it is unreasonable to value the life of a human more than 300 times the life of a chicken after weighting by neuron number. Such a valuation of a human life over a chicken life might correspond with for example a belief that the probability of a chicken being sentient (having a consciousness) is less than one in 300, which is unreasonably low. That means it is unreasonable to value a human life (not weighted by neuron count) as more than 100.000 higher than a chicken life.

Similarly, I think it is unreasonable to value a cow’s life more than 15 times a chicken life after weighting by neuron count (and hence 200 times higher without the neuron count weighting). Therefore, I think switching from beef to chicken meat is bad overall: the twofold reduction in the human deathprint from climate change (i.e. a decrease in carbon footprint with roughly 50%) is offset by a two hundredfold increase in the animal deathprint (i.e. a factor two hundred increase in the moral footprint).

The case against insect meat also becomes clear: switching from chicken meat to insect meat corresponds with more than 100 insect neurons killed per chicken neuron saved. Is a neuron weighted chicken life worth more than 100 neuron weighted insect lives? Perhaps you believe the probability of a chicken being sentient is more than hundred times higher than the probability of an insect being sentient? That would mean the probability of an insect being sentient is lower than one percent. But this seems unreasonable, in light of all currently available evidence of insect sentience (see for example the Welfare Range Table from the Moral Weight Project).

Summary

Switching from beef to chicken meat reduces climate change but increases animal suffering. The increase in animal suffering when eating chicken instead of beef is most likely worse than the increase in climate change when eating beef instead of chicken, making the switch from beef to chicken bad overall. Similarly, the switch from beef or chicken meat to insect meat might be bad overall, because much more animals (insects) are killed for an amount of insect meat compared to an amount of beef or chicken meat.

Advice for consumers

• Prioritize a reduction of chicken meat consumption.
• Avoid insect meat products.
• Do not replace red meat (beef and pork) by chicken meat. Replace beef and other animal-based meats by plant-based meats.

Advice for policymakers

• Introduce a meat tax that includes both the external costs of climate change and animal suffering, and make sure that the tax rate for chicken meat is at least as high as the tax rate for beef.
• Stop subsidizing research on insect meat.
• Increase subsidies for research and development of animal-free meat such as plant-based and cell-based meat.

References

Blonk, H., Kool, A., Luske, B. (2008). Milieueffecten van Nederlandse consumptie van eiwitrijke producten (in Dutch, Environmental effects of Dutch consumption of protein-rich products). BMA/VROM, Gouda.

Bressler, R. D. (2021). The mortality cost of carbon. Nature communications, 12(1), 1-12.

Bruers, S. (2022). The animal welfare cost of meat: evidence from a survey of hypothetical scenarios among Belgian consumers. Journal of Environmental Economics and Policy, 1-18.

Espinosa, R., & Treich, N. (2021). Animal welfare: Antispeciesism, veganism and a “life worth living”. Social Choice and Welfare, 56(3), 531-548.

Pieper, M., Michalke, A., & Gaugler, T. (2020). Calculation of external climate costs for food highlights inadequate pricing of animal products. Nature communications, 11(1), 1-13.

Saja, K. (2013). The moral footprint of animal products. Agriculture and Human Values, 30(2), 193-202.

---

[i] Furthermore, from a population ethical point of view, it is difficult to include the number of humans dying from climate change after the year 2100, because these humans are not yet born, and their existence depends on whether or not we take emission reduction measures. In the world where we take emission reduction measures, other people will be born compared to the world where we do not take those measures. If we emit an extra amount of CO2, there will be an extra increase in climate change, and a person in the far future could die from this extra climate change. But if we did not emit that extra CO2 and hence we did not cause that climate change, that person will not exist (other people may be born instead). It is not obvious to say that we saved a person when preventing the killing of that person would mean preventing the very existence of that person. I prevented the killings and premature deaths of all my unborn children who will never exist, but that does not mean I saved all those non-existing children.

[ii] I’m excluding market shift effects due to price changes. I assume the switch of 1 kg of beef to 1 kg of chicken meat corresponds with a decrease in total beef production by 1 kg and an increase in total chicken meat production by 1 kg.

Blatant contradictions in the argument that predation benefits ecosystems

Predation causes a lot of suffering. Still, many people, especially ecologists, defend predation by arguing that it benefits ecosystems. However, the idea that predation enhances something like ecosystem health or biodiversity is very disputable. What does it even mean to benefit an ecosystem? What is the health of an ecosystem? What is biodiversity?

In this article I argue that it’s complicated. Yes, sometimes some predators are beneficial for some measures of ecosystem health for some ecosystems, but many times predators are also harmful. We cannot generally conclude that predation benefits ecosystems. The benefits of predation are inconsistent. Therefore the ecosystem health argument is not a valid defense of predation. The harms of predation to animal welfare are more important than the inconsistent benefits to ecosystems. Animal welfare is more important than ecosystem health, because animals themselves care about their own welfare, whereas ecosystems do not care about their health. Ecosystems don’t care about anything.

Biodiversity is a mess

How can we measure the health of an ecosystem? One approach is the notion of biodiversity: a more biodiverse ecosystem is assumed to be a healthier ecosystem. But what is biodiversity? There are many measures of biodiversity, and they all face some weird properties.

Let’s start with the simplest, perhaps most common measure of biodiversity: the number of species. This measure is arbitrary: why counting the number of species and not for example the number of genera, or the number of families, or the number of orders, or the number of classes, or the number of any other biological taxon? Perhaps you insist that there is something special about the taxon of species. Very well then, let’s use the number of species.

Consider a world with two ecosystems, north and south of a river. The northern ecosystem contains two species: a rabbit species and a fox species. So the biodiversity equals 2. The southern ecosystem also contains two species: a hare species and an elephant species. Now consider a second world where the northern ecosystem has three species, rabbits, hares and foxes, and the southern ecosystem has those same three species. In this example, each ecosystem in the second world has a higher biodiversity than each ecosystem in the first world. So it seems obvious that the second world has more biodiversity, right? But if we consider the whole world as one ecosystem, the first world has biodiversity 4 (rabbits, hares, foxes and elephants), which is higher than the biodiversity of the second world (rabbits, hares and foxes). It is a paradox: A is bigger than B, C is bigger than D, but A plus C is smaller than B plus D. Conclusion: this measure of biodiversity, which is very simple, does not allow for simple aggregation.

Let’s make it more complicated. The above measure of biodiversity does not take into account the species abundances, the number of individuals of each species. Take the northern ecosystem in the second world, with rabbits, hares and foxes. Suppose rabbits are very abundant and hares are very rare. Still, the biodiversity equals 2, the same as an ecosystem with a more equal population distribution of rabbits and hares. We can redefine biodiversity to take into account the species abundances. In fact, there are many ways to do so. So there are an infinite amount of possible definitions of biodiversity. According to all those definitions, an ecosystem with 50 rabbits and 50 hares is more biodiverse than an ecosystem with 90 rabbits and 10 hares.

And even taking into account abundances might not be enough. We can expect that the number of large animals, like elephants, is much lower than the number of small animals like hares. We can also expect that the number of predators like foxes is lower than the number of prey like rabbits. Does a definition of biodiversity have to take into consideration those expected abundances? Is an ecosystem with 50 hares and 50 elephants more biodiverse than a more realistic ecosystem with 90 hares and 10 elephants?

It is not over yet. Hares and rabbits are more similar than hares and elephants. The Belgian hare, for example, is actually a rabbit (a breed of the European rabbit species), but looks more like a hare. It could have been the case that rabbits and hares can procreate and have fertile offspring, in which case rabbits and hares are different subspecies of the same species (according to one of the many definitions of species). Instead of three species, the second world only contains two species. With a small genetic mutation, such that rabbits and hares can no longer interbreed with each other, biodiversity suddenly increases with one species.

The same sudden increase in biodiversity can even happen when whole animal populations are killed. There is this notion of a ring species, such as the Ensatina salamander in California. There are several Ensatina populations, forming a horseshoe shape around the mountains. The south-western population can interbreed with the north-western, so they form the same species. The north-western can interbreed with the northern population, so they also form the same species. Similarly, the northern population can interbreed with the north-eastern, which can interbreed with the south-eastern population. All these populations form the same salamander species, right? But the south-western and the south-eastern cannot interbreed. So suppose we kill the north-western, northern and north-eastern populations. All of them! Then the two remaining populations, who cannot interbreed, become two separate species. If biodiversity is measured in terms of the number of species, and a species is defined as the group of individuals who can interbreed, then killing populations can increase biodiversity.

This all shows that defining biodiversity is a real mess. Defining and measuring ecosystem health more generally, is also a real mess.

Native predators are a mess

The reintroduction of wolves in Yellowstone National Park is the most cited example of predators benefitting biodiversity. Through a trophic cascade, wolves change the abundances (population seizes) of many other species in Yellowstone. However, using this example to demonstrate the benefits of predation, is cherry picking, because it neglects the many counter-examples where the introduction of predators negatively affect biodiversity. Think of rats on New Zealand islands, brown tree snakes on the island of Guan and small Indian mongooses in South America. Those mongooses were brought to Central and South America and some Asian islands, to solve the problems caused by other predators: they control rat and snake populations. So predators like rats and snakes cause a problem and other predators were introduced to solve that problem but in fact those introduced predators caused similar problems themselves: the mongooses decrease populations of many birds, mammals and reptiles such as hawksbill turtles.

The arrival of predators on islands shows an inconsistent attitude towards predation. Many people believe that ecosystems with low levels of predation contain a lot of animal suffering, because the animals in those areas overpopulate and then die from starvation or infectious diseases. This would be especially the case on islands, because on islands the overpopulated animals cannot easily migrate to other places. Yet, especially on islands, the introduction of predators is widely considered, also by ecologists, to be negative. The predators hunt too much.

You can argue that these counter-examples are invalid because these predators are exotic species that never lived on those islands or continents, whereas wolves lived in Yellowstone some centuries ago. Wolves are native predators in Yellowstone. Perhaps only native predators are beneficial for ecosystems. But even this is debatable. first, the Yellowstone case is not straightforward: the reintroduced wolves in Yellowstone had a negative effect on elk and coyotes.

Second, the notion of a native species is debatable. Around 10.000 years ago, the last saber-toothed tiger lived in North America. Suppose we could resurrect this extinct species of large cats. Should we do that and then reintroduce those tigers in Yellowstone? Are they native to Yellowstone as they once lived in Yellowstone? Does that mean that the reintroduction of those tigers will benefit Yellowstone’s biodiversity? Or did the extinction occur too long ago, such that those species should now be considered as exotic to Yellowstone?

In any case, the saber-toothed tiger belongs to the family of Felidae or cats. There are large cats in Yellowstone, such as bobcats, lynxes and cougars. So the family of cats is native to Yellowstone. Of course saber-toothed tigers, and especially the Smilodon populator, are bigger than those other cats, so they may have a very different effect on the ecosystem of Yellowstone than bobcats, lynxes and cougars. If we can’t resurrect and reintroduce the saber-toothed tiger, what about introducing another large cat that still exists today, belongs to the same family of Felidae that is native to Yellowstone and could probably survive well in Yellowstone: the Siberian tiger? Yes, Siberia is far away from Yellowstone, so Siberian tigers do not live in Yellowstone. As a subspecies of the species of tigers (Panthera tigris), the Siberian tiger is exotic to Yellowstone. There are no animals belonging to the species of tigers roaming around in Yellowstone. But as a subspecies of the family of Felidae, those Siberian tigers are native to Yellowstone: there are Felidae roaming around in Yellowstone. Felidae are native to Yellowstone, Siberian tigers are Felidae, so that means… Well, is the Siberian tiger native or not? Furthermore it is possible that there is a small acre in Yellowstone where no wolf ever stepped. Does that mean that wolves are exotic to that acre?

The more you think about it, the more messy this notion of ‘native predator’ becomes. Let’s try it one last time, by looking at the definition of an exotic or non-native species: “a species living outside its native distributional range, but which has arrived there by human activity, directly or indirectly, and either deliberately or accidentally.” This definition is highly arbitrary. First, “a species”: why use this biological taxon and not another taxon, such as “a genus” or “a class”? Second, “distributional range”: how large is a distributional range and what shape does it have? Third, “by human activity”: why by human activity and not by mammal activity? (Humans are mammals after all.) Think about whale barnacles: crustacea who attach themselves to baleen whales and migrate with them, eventually accidentally arriving at new places in the ocean. Or why not arriving at an island on driftwood or mats of vegetation? Lizards hop from island to island in the Bahama’s on natural rafts, lemurs arrived on Madagascar and monkeys crossed the ocean from Africa to South-America around 30 million years ago.

The claim that native predators are beneficial and exotic predators are harmful to ecosystems is unlikely to be true, due to the arbitrariness in the definition of an exotic species.

One final note about Yellowstone. Conservationists argue that ecosystems are very complex and that it is therefore unwise to intervene in nature. Interventions will generate unknown consequences that could be negative. However, the conservationists who reintroduced the wolves in Yellowstone, had not much idea of the possible consequences of that intervention. They couldn’t predict all the effects, the trophic cascades. If people didn’t know that wolves lived in Yellowstone some centuries ago, if people didn’t know that wolves were native in Yellowstone, then conservationists would not have decided to introduce wolves. It shows that the choice to introduce wolves in Yellowstone was in a sense arbitrary or inconsistent.

Inconsistent examples of predation benefitting biodiversity

Even if we take one of the many measures of biodiversity that considers species abundances, and even if we define nativeness of a species and consider only native predators, it is not obvious that predation by native predators benefits biodiversity, that ecosystems with more predation have more biodiversity. It is striking that so many articles that defend predation contain so many obvious inconsistencies.

Take the article “The ecological importance of predators.“ In only two pages, this article contains many contradictions. There are even contradictions in the same sentence. One sentence claims that wolves are good: “The reintroduction of wolves, however, restores these habitats…”, but then states that wolves are also bad in the sense that they reduce coyote populations: “… and additionally reduces coyote populations…” But wait, coyotes are bad, because reducing their numbers increases antelope populations: “… thereby boosting pronghorn antelope and other small mammal populations.” But no, reading further, coyotes are good: “Coyotes, therefore, play an important role in maintaining the balance of species diversity within their ecosystems.” Wait, coyotes are bad again, because they reduce predator populations such as badgers: “In cases where coyote numbers have been successfully reduced, other mesopredators such as foxes, badgers and raccoons, which coyotes often compete with and sometimes prey on, have increased significantly, thereby altering the surrounding ecosystem.” But wait, predators such as foxes and badgers are bad: “‘Mesopredator release,’ as this phenomenon is called, has been shown to decrease overall species diversity and density of smaller prey such as bird and rodent populations.” Oh wait, some of those predators, in particular badgers, turn out to be good after all: “When foraging, badgers use their strong sense of smell to locate prey and then penetrate the soil in targeted areas. This digging provides aeration and nutrient mixing, and helps maintain moisture to the soil, all of which aid in recruiting native plant species.” Can you still follow?

Here is another example: “Top predators in crisis”. It repeats the claim that wolves are bad, because they cause a decline of the coyote population: “Today, the number of coyotes in the national park has declined, and in the core wolf areas, there is, on average, one-third of the density of coyotes compared to other areas of Yellowstone. The wolf considers its ‘smaller cousin’ a competitor that must be killed — and coyotes have moved their dens to wolf-free areas of the park.” Coyotes are good, because they reduce the population of other predators such as cats, who are bad because they kill birds: “Coyotes help control numbers of both domestic and feral cats, which kill native birds.” Large sharks are bad, because they negatively affect populations of small sharks: “Between 90 and 99 per cent of 11 large shark species have disappeared in the Atlantic off the coast of the United States. All of these species hunt small sharks and rays, and biologists have recorded an increase in the populations of 12 out of 14 of the small shark and ray species.” But small sharks are bad: “These, in turn, have decimated local stocks of commercially important mollusks.” Finally, top predators such as killer whales are bad, because they endanger threatened species such as otters: “But sea otters face another danger: lower fish stocks in the region have cut off the main food source for local seals and sea lions, which in turn were hunted by killer whales. Now killer whales (Orcinus orca) have begun to hunt sea otters, and the seaweed forests are once again at risk.”

We are not done yet. As it happens, wolves and coyotes can interbreed. The offspring are called coywolves and these hybrids of wolves and coyotes happen to be fertile. According to one of the many definitions of species that refer to the possibility of having fertile offspring, wolves and coyotes belong to the same species. So we cannot say that the species of wolves was reintroduced in Yellowstone, because that species has always been there, namely as coyotes. Yes, the above mentioned articles say that the species of wolves is good because wolves decrease the population of the species of coyotes who were bad, but if wolves and coyotes belong to the same species, is that species good or bad? Perhaps you insist that wolves and coyotes belong to different species, but then at least you have to accept the common classification in biology, that wolves and coyotes belong to the same genus of Canis. So let’s repeat the question: is the genus Canis good or bad? And did the abundance of Canis animals increase or decrease after the reintroduction of wolves?

All these contradictions, what a mess!

Ecologists actually don’t truly believe that predation benefits ecosystems. Otherwise they would propose to increase the predation level in ecosystems. After all, if decreasing the predation level has negative effects on ecosystems, then increasing the predation level should in general have positive effects, unless you believe that the current predation level is optimal. But that would be a sheer coincidence, like blindly picking a random point on the globe, and by pure luck you are pointing at the highest mountain, Mount Everest. The rule is simple: if one direction goes down, the other goes up, unless you happen to be on the top. There is no good reason why the current predation level is the top. So, ecologists would be in favor of increasing the predation level, for example by introducing more predators and creating new predator species. They would be in favor – if it were possible – of genetic modification to breed new predator species or to carnivorise herbivores. All predator species are carnivorized herbivores by evolution, because herbivory evolved first, before carnivory. Or why not propose to resurrect dinosaurs like the tyrannosaurus?

Who controls the predators?

People argue that predators are beneficial because they control prey populations. Without predators, prey populations will reproduce too much, beyond the carrying capacity of the ecosystem, thereby decreasing populations of other species. And concerning animal welfare: without predators, prey will overpopulate the ecosystem and eventually will starve to death due to lack of food.

But these arguments apply also to predator populations. If there is no predator species controlling a predator population, the uncontrolled predator population will also grow beyond the carrying capacity. There are not enough prey, so many predators will starve to death. We need a predator species to control a predator population. But than that higher level predator also has to be controlled by another predator species, and so on to infinity. We need a food chain of infinite length: predators who eat predators who eat predators… Every level has to be controlled by a higher level. If you believe that a finite food chain is optimal for ecosystem health, that there is a level in the food chain that does not have to be controlled by predation, there is no reason why the length of the food chain should be say four instead of two trophic levels. An ecosystem with two trophic levels consists of plants and plant-eaters (herbivore animals), without predators.

Predators play God

If predation is bad, and if we have safe and effective interventions in nature that decrease predation and improve animal welfare and biodiversity (for example herbivorize predators), then doing those interventions is good. However, many people are against massive interventions in nature that decrease predation, believing that such interventions are something like ‘playing God’.

This objection against intervening in nature doesn’t make sense, because by all possible interpretations, predators themselves are playing God. Here are three interpretations of ‘playing God’. Predators are playing God according to all three interpretations.

1. Determining the fate of others. By killing their victims, predators determine the fate of prey animals. Predators determine who to hunt and kill. They intentionally do so.
2. Influencing the identities of others. Predation influences the evolution of prey animals. Through natural selection, the genes, bodies and minds of prey animals change, because prey animals evolve towards having stronger limbs to run away from predators, having camouflage colors to hide from predators, having better senses to spot predators, being more anxious to look out for predators,… Prey animals would not look the way they do and feel the way they do if not for the predators.
3. Influencing the functioning of ecosystems on large scales. The theory of trophic cascades and keystone predators demonstrates that predators can have a large influence on ecosystems. Removing or reintroducing predators can have large knock-on effects. Top predators control populations lower in the food chain. The reintroduction of wolves in Yellowstone is the most known example of this. Those wolves caused massive changes in the ecosystem. Even the flow of rivers changed (due to more beavers because of more trees because of fewer tree-eating elks). For ecologists who studied Yellowstone, and definitely for the wolves themselves, the predatory behavior of the wolves had unforeseen consequences. The wolves never assessed the safety of their massive interventions. They did not do an environmental impact study of their predation. They intentionally preyed on animals, intervened at large scale, caused large changes, all without thinking about the consequences. They were playing God, but completely blindfolded.

Conclusion

The claim that predation is overall good, is not convincing. The harms of predation are very obvious: all the prey animals are harmed. But the benefits are very dubious. According to some weird, arbitrary definitions of biodiversity or ecosystem health, sometimes predators are beneficial, but many times predation is bad. Articles that point at the benefits of predation to ecosystems contain many inconsistencies or are cherry picking only the positive examples and neglecting the many counter-examples. We don’t see ecologists proposing the idea to introduce more predators in nature, create new predator species, recreate the T-rex, reintroduce large cats in Yellowstone (like the Siberian tiger as a replacement of the extinct saber-tooth tiger), introduce exotic predators on islands to control populations of native herbivores,… And why would that chosen, arbitrary notion of ecosystem biodiversity be more important than animal welfare? At least the animals themselves care about their welfare, whereas ecosystems don’t care about any of the notions of biodiversity or ecosystem health.

Moral illusions (infographic)

On the correspondence between AI-misalignment and cognitive dissonance using a behavioral economics model

This essay is one of the awarded essays for the Econ Theory AI Alignment Prize from Superlinear. The essay uses the tools of theoretical economics to contribute to the AI alignment problem.

Psychologists are familiar with the notion of cognitive dissonance, the discomfort when a person’s behavior conflicts with that person’s beliefs and preferences. Cognitive dissonance is accompanied with seemingly irrational behavior such as motivated reasoning and self-deception. It is basically an example of misalignment: decisions are not aligned with values. In that sense, perhaps cognitive dissonance can shed some light on the AI-alignment problem (Bostrom, 2014): how to create safe artificial intelligence that does things that we (creators, humans, sentient beings) really want? How can the decisions of AI-machines become aligned with our values and preferences? Even a small misalignment between our values and the goals of superintelligent machines (that are more intelligent and hence powerful than us) could cause very serious problems. And we will never be intelligent enough to solve those problems once the misaligned machines are more intelligent than us.

Computer scientists who study the AI-alignment problem speak a different language than psychologists who study cognitive dissonance. But new studies in behavioral economics, especially some new theoretical models about cognitive dissonance (Hestermann, Le Yaouanq & Treich, 2020), can perhaps bridge this gap between computer scientists and psychologists. The language of economists, when they speak of e.g. utility functions, optimization, expected value maximization, game-theoretic strategic behavior and Bayesian updating, is closer to the language of computer scientists who develop AI.

The cognitive dissonance models in behavioral economics are well illustrated by the meat paradox (Hestermann, Le Yaouanq & Treich, 2020): many people are animal-loving meat eaters, and their high levels of meat consumption are not aligned with their concern for animal welfare. They do not want to cause unnecessary animal suffering, but they know that meat consumption involves unnecessary suffering when there are alternatives (e.g. plant-based meat) that cause less or no suffering. When those people do not switch to a meat-free diet, they start rationalizing their meat consumption, denying a mind to farm animals (Bastian e.a. 2012), derogating vegetarians (Minson & Monin, 2012) and actively avoiding information from animal farming and slaughterhouses. This example of cognitive dissonance, known as the meat paradox (Loughnan & Davies, 2019), is striking, because it shows that such dissonance can have large scale consequences: billions of animals are killed every year.

The basic model of the meat paradox starts with a utility function: a person values meat consumption, animal welfare and reliable knowledge. These values or preferences are variables in the utility function. The animal welfare preference in the utility function depends on the subjective belief or estimate of the level of farm animal suffering. And this belief depends on the received information about how farm animals are treated and what their mental capacities are.

The model has an intrapersonal game-theoretic framework. A person is modelled by having two selves. The first self receives external information about the welfare of farm animals used for meat production (for example information about the treatment of farm animals or their mental capacities to experience suffering). That first self can decide to transmit that information reliably (truthfully) or wrongly (deceptively) to the second self, who will use that transmitted information to form a belief about animal suffering and consequently makes the decision how much meat to buy. Hence, the first self chooses the information to send at time T1, the second self makes the consumption decision at a later time T2.

The crucial assumption is that the first self incorporates the utility function of the second self, i.e. they both value the same things. The utility functions of the two selves are fully aligned: the first self internalizes the utility of the second self, including the beliefs of the second self. Hence, the utility of the first self, and especially the term that contains the preference for animal welfare, is not based on the true value of animal welfare (the true, external information received by the first self), but on the believed value (believed by the second self and based on the transmitted information from the first self).  

Suppose the external information about animal welfare is bad news, i.e. the farm animals experience too much suffering. If the first self reliably transmits this information to the second self, and animal welfare is part of that person’s utility function, the second self may decide not to buy meat. The first self does not like that outcome (as she values meat consumption). So the first self can decide to deceive the second self by transmitting a good news message that the farm animal welfare is fine. This self-deception comes at a cost, however, as reliable knowledge is also part of the person’s utility function. Self-deception has a cost, a negative term in the utility function.

Both selves start an interaction and play a strategic game. The two selves are strategic rational agents who perform Bayesian updating. The second self considers the possibility that the first self might be lying about the true state of farm animal welfare. The second self can start to distrust the first self if that first self is prone to deception. The first self knows that the second self may distrust her and adapts her decisions accordingly. When receiving bad news, the first self can strategically decide to reliably transmit this bad news to the second self, or give good news instead.

As a result, a game-theoretic perfect Bayesian equilibrium is reached. Depending on the parameters in the utility function, such an equilibrium could consist of self-deception, where the person is information averse, i.e. is not open for information about animal suffering. Especially a person with both a high level of meat attachment (who really wants to eat animal meat) and a high concern for animal welfare (who really feels guilty when causing animal suffering) might experience a strong cognitive dissonance resulting in a high level of self-deception and information aversion. Only if the preference for reliable knowledge is strong enough (if the cost of deception is large), self-deception can be avoided.

This cognitive dissonance model predicts many phenomena of the meat paradox studied by psychologists. But it can also be very relevant and instructive in the study of AI-alignment, where the utility function translates into the goal function of an AI-machine. When applying this model to AI-alignment, we can give two interpretations of the model.

In the first interpretation, the first self is the AI-machine, the second self is the human. The AI does nothing more than receiving information, analyzing data and transmitting the processed information to the human. The human can ask the AI a question, the AI calculates and gives the response. That doesn’t look dangerous, as the human can always decide to neglect the information received by the AI. But what if the AI is clever enough to deceive the human? Then the human can decide to do terrible things. To solve this problem, you may think it is sufficient for the AI to be aligned with the human, i.e. that the AI shares the very same utility function as the human. If the human values the truth and does not want to be told lies, why would the aligned AI tell lies? But as the cognitive dissonance model shows, even that solution is not enough. Even a well-aligned AI might deceive humans, just like humans might deceive themselves as in the case of meat consumption. What is required, is a sufficiently strong preference for realism, for reliable information, for transmitting the truth. The goal function of the AI-machine should include a term that measures the cost of deception, similar to the term in the utility function of the cognitive dissonance model. The marginal cost or disutility of deception, when the AI tells one more lie, should be sufficiently large to avoid misalignment.

Perhaps a concrete illustration of this first interpretation of AI-misalignment is the spread of disinformation on social media. Social media algorithms are very good at deciphering what human users of social media prefer and want. When they learn about human preferences, they basically incorporate the human utility functions in their newsfeed algorithms. But there is no cost for the AI to spread disinformation as long as the human users keep their trust in the social media. If the AI is smart enough, it can spread disinformation in such a way that humans still trust the AI. In the end, the human users can be confronted with disinformation and start making bad decisions based on that deception.

In the second interpretation, the AI-machine becomes a real agent instead of merely an information source. The AI-machine can make influential decisions that change the world. In this interpretation, the AI consists of two selves or algorithms. The first algorithm receives data from the outside world, analyses it and decides to transmit the processed information to the second algorithm who uses that information to make real world decisions. Even if both algorithms share the same utility function, and even if this is the same utility function as that of a human, misalignment can occur, just like cognitive dissonance can occur in intelligent humans. As in the first interpretation, the goal function of this AI-machine should include a term that measures the cost of deception.

So what do we learn from this analogy between the behavioral economics model of cognitive dissonance and the AI-alignment problem? First, that mere alignment in terms of equality of utility functions is not enough. Second, that the utility function of an AI-machine should contain a sufficiently large term that measures the cost of deception. And third, more generally that behavioral economics models can be useful in solving AI-misalignment problems, as these models use a language that is very similar to those of computer scientists who develop AI.

References

Bastian, B., Loughnan, S., Haslam, N., & Radke, H. R. (2012). Don’t mind meat? The denial of mind to animals used for human consumption. Personality and Social Psychology Bulletin, 38(2), 247-256.

Bostrom, N. (2014). Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies. Oxford: Oxford University Press.

Hestermann, N., Le Yaouanq, Y., & Treich, N. (2020). An economic model of the meat paradox. European Economic Review, 129, 103569.

Loughnan, S., & Davies, T. (2019). The meat paradox. In Why We Love and Exploit Animals (pp. 171-187). Routledge.

Minson, J. A., & Monin, B. (2012). Do-gooder derogation: Disparaging morally motivated minorities to defuse anticipated reproach. Social Psychological and Personality Science, 3(2), 200-207.

Het predatieprobleem: een mijnenveld van irrationaliteit

Predatie is moreel problematisch, want het veroorzaakt leed en dood bij de slachtoffers, de prooidieren. Een roofdier schendt fundamentele rechten van haar prooidieren, zoals het recht op leven (want de prooidieren sterven), het recht op vrijheid (want de prooidieren verliezen alle bewegingsvrijheid in de klauwen van het roofdier) en het recht op lichamelijke zelfbeschikking (want de lichamen van de prooidieren worden tegen hun wil in als middel gebruikt voor de doelen van het roofdier).

In een gedachtenexperiment opperde ik het voorstel van het herbivoriseren van roofdieren in de natuur als oplossing van het predatieprobleem. Herbivoriseren wil zeggen dat we door genetische wijzigingen aan te brengen (gene editing) ervoor zorgen dat de nakomelingen van roofdieren evolueren naar dieren die geen andere dieren meer willen en moeten bejagen om te overleven. Die postpredatoren zijn herbivoor of planteneter geworden. Dat zoiets a priori kan, blijkt uit het feit dat door evolutie in het verleden al honderden omnivore en carnivore soorten geherbivoriseerd zijn. Denk aan de pandabeer, de brilbeer, de kinkajou, de bruine palmcivetkat en veel soorten aardleguanen, zaadetende vogels en prehistorische plantenetende krokodillenachtigen.

Na het publiceren van dat gedachtenexperiment kwam er veel protest tegen het idee om iets te doen tegen het predatieprobleem, om bijvoorbeeld roofdieren te herbivoriseren of steriliseren. Tientallen argumenten werden geopperd tegen dat idee om predatie in de natuur te verminderen en elimineren. In dit artikel wil ik de interessantste argumenten bespreken en weerleggen. Die argumenten tonen aan dat er veel irrationaliteit zit achter de weerstand tegen interventies in de natuur om het predatieprobleem op te lossen.

Voor God spelen

Vaak is het eerste argument dat naar boven komt in discussies over het predatieprobleem: “We mogen niet voor God spelen.”

Laten we dit argument even uitpakken. Wat valt er precies onder ‘voor God spelen’? Mensen grijpen al grootschalig in in de wereld, bijvoorbeeld door landbouw. Is dat ook voor God spelen? Mensen grijpen in in heel complexe systemen. Een arts grijpt in in het lichaam van een zieke patiënt. De overheid en de centrale bank grijpen in in de economie. Het menselijk lichaam en de economie zijn minstens zulke complexe systemen als ecosystemen. Spelen artsen en centrale banken dan voor God?

Het is dus allesbehalve duidelijk wat er bedoeld wordt met dit argument. Sterker nog, volgens andere interpretaties spelen roofdieren zelf ook voor God. God spelen kan bijvoorbeeld betekenen:

1. Bewust het leven van anderen bepalen. Door hun slachtoffers te doden, bepalen roofdieren het lot van prooidieren. Roofdieren bepalen wie ze bejagen en doden. Hun keuze om op een dier te jagen is een bewuste keuze, ze zijn zich bewust van wat ze doen.

2. Het beïnvloeden van de identiteit van anderen. Predatie beïnvloedt de evolutie van prooidieren. Door de selectiedruk van predatie veranderen de genen, lichamen en geesten van prooidieren. Prooidieren ontwikkelen sterkere ledematen om weg te rennen van roofdieren, betere zintuigen om roofdieren te spotten, meer angstgevoelens om zich sneller te verbergen voor roofdieren,… Zonder predatie zagen prooidieren er heel anders uit en hadden ze niet dezelfde aanleg om angst te voelen voor andere dieren.

3. Het op grote schaal beïnvloeden van het functioneren van ecosystemen. De theorie van trofische cascades en hoeksteen-roofdieren toont aan dat roofdieren een grote invloed kunnen hebben op ecosystemen. Predatoren beheersen populaties lager in de voedselketen en kunnen de samenstelling en het functioneren van ecosystemen drastisch veranderen. Het verwijderen of (her)introduceren van roofdieren kan grote gevolgen hebben voor de lokale fauna en flora. De introductie van wolven in Yellowstone en ratten op Nieuw-Zeelandse eilanden zijn gekende voorbeelden van de grote impact van predatoren.

Als roofdieren zelf voor God spelen, is ofwel predatie slecht, ofwel is het niet altijd slecht om voor God te spelen.

Stabiliteit van ecosystemen

Argument: zonder predatie wordt het ecologisch evenwicht verstoord.

Weerwoord: er bestaat geen ecologisch evenwicht. Mensen die spreken van ecologische stabiliteit, kiezen daarbij een willekeurige ruimte- en tijdschaal (bijvoorbeeld een paar hectaren, een paar decennia) en zeggen dat enkele willekeurige populaties op die schaal minder veranderen dan een willekeurige bovengrens, en noemen zoiets dan stabiliteit. Maar kijk je op grotere, kleinere of langere ruimte- en tijdschalen, of kijk je naar andere populaties, dan is er veel verandering en dus geen evenwicht meer. Spreken van een evenwicht is dus gebaseerd op de keuze van een willekeurige ruimte- en tijdschaal en van willekeurige populaties. Jouw concept van stabiliteit mag jij dan wel concreet vinden, ze is wel heel willekeurig, en de natuur is niet geïnteresseerd in dat soort van stabiliteit. Want de natuur is in niets geïnteresseerd.

En als je zo dan toch spreekt van een ecologisch evenwicht, dan is dat nog niet “het” evenwicht, want er zijn dan heel veel ecologische evenwichten mogelijk. Hoe weet je dan welk van die vele evenwichten de juiste is? Misschien is het juiste evenwicht wel een evenwicht met meer predatie, met meer roofdiersoorten? Misschien moeten we de T-rex wel terug tot leven brengen om te komen tot het juiste ecologisch evenwicht? In ieder geval kan een ecosysteem met geherbivoriseerde predatoren, dus zonder predatie, ook in evenwicht zijn.

Complexiteit van ecosystemen

Argument: een ecosysteem is een complex, chaotisch, niet-lineair systeem. Dat betekent dat kleine veranderingen grote en onvoorspelbare gevolgen kunnen hebben. De natuur is te complex om te bepalen wat de gevolgen zijn van het herbivoriseren van predatoren. Er zullen onvoorziene neveneffecten optreden.

Weerwoord 1: roofdieren zorgen constant voor kleine veranderingen. Hun keuze om de ene prooi in plaats van de andere te vangen, kan omwille van de niet-lineariteit grote, onvoorspelbare gevolgen hebben voor ecosystemen. De natuur en de roofdieren zijn minder slim dan wetenschappers die complexe systemen bestuderen. Wetenschappers hebben redelijk wat begrip van complexe systemen, roofdieren helemaal niet. Die dieren weten niet eens dat de natuur een niet-lineair systeem is. Roofdieren slagen er dus al helemaal niet in om de gevolgen van hun keuzes te voorspellen. Ecologen met krachtige computers kunnen veel betere voorspellingen maken dan roofdieren in de natuur. Die roofdieren doen nooit aan impactevaluatie van hun beslissingen, want dat kunnen ze helemaal niet. Ecologen daarentegen kunnen en doen dat wel. De roofdieren weten niet hoe ze aan wetenschap moeten doen. Ze hebben nog nooit nagedacht over complexe systemen. Dan is het onverstandig om te vertrouwen op die keuzes van roofdieren of op de blinde processen van de natuur. Vertrouwen op de natuur in plaats van op wetenschap is onverstandig, want wetenschappers zijn slimmer dan de natuur. De natuur heeft helemaal geen kennis van hoe welzijn van wilde dieren te bevorderen en hoe veilig in te grijpen in complexe systemen.

Weerwoord 2: een ecosysteem zonder predatie (bv. met geherbivoriseerde predatoren), bestaat uit twee trofische niveaus: planten en planteneters. Zo’n systeem is ietsje minder niet-lineair en ietsje minder chaotisch dan een ecosysteem met predatie. In het ecosysteem zonder predatie is de voorspelbaarheid dus ietsje groter. Kleine oorzaken zullen dan ietsje minder snel leiden tot grote onvoorspelbare gevolgen. Dus als die complexiteit op zich problematisch is, dan is het herbivoriseren van predatoren minstens een beetje goed.

Voordelen voor prooidieren

Argument: prooidieren hebben baat bij predatie. Roofdieren mikken meestal op oude en zwakke dieren. Predatoren houden prooidieren mobiel en dat is goed voor de gezondheid van de prooipopulatie. Populaties van prooien zijn gezonder door predatie, want die prooidieren hebben dan minder genetische defecten. Zonder predatie zien we bijvoorbeeld meer gazelles die geboren worden met drie in plaats van vier poten. Zonder predatie sterven prooidieren aan een hongerdood omdat ze zich dan te sterk voortplanten en de natuur overbegrazen. Zonder predatie sterven prooidieren een langzame, pijnlijke dood. Predatoren verminderen de verspreiding van infectieziektes door te jagen op zieke dieren.

Weerwoord 1: deze argumenten zouden we nooit toepassen op de mensenpopulatie. Sommige mensen zijn oud, zwak of minder mobiel, sommigen hebben dezelfde genetische defecten als waarvan sprake bij prooidieren, sommigen hebben te weinig eten en teveel kinderen om te voeden, sommigen zijn besmet met een infectieziekte die ze aan anderen kunnen doorgeven. Maar er zijn geen roofdieren die massaal op mensen jagen. Is de beste oplossing voor al die problemen dan het kweken en introduceren van roofdieren die op mensen jagen? Moeten we bijvoorbeeld de Tyrannosaurus Rex terug tot leven wekken als oplossing voor al die problemen, om mensen mobieler te maken, om virale infectieziektes te bestrijden en hongersnoden te vermijden? Kunnen we echt niets beters bedenken? Vaccins, gezondheidszorg, contraceptie, euthanasie, bijvoorbeeld? Roofdieren die mensen doden is geen vorm van euthanasie van dodelijk zieke en ernstig lijdende mensen.

Weerwoord 2: stel dat er nog geen predatie was in de natuur. Dan zien we dus al die problemen bij herbivore dieren: ze worden oud en zwak, zijn te weinig mobiel,… Is dan de beste oplossing die je kunt bedenken het introduceren van predatoren? Zou je dan zeggen: “Ik heb een idee: laten we nieuwe soorten dieren kweken, we noemen ze predatoren, die graag op andere dieren jagen om ze op te eten. Die predatoren laten we dan los op de dieren die een pijnlijke dood zouden sterven, en ziezo, het probleem is opgelost!”? En dan gaat het niet over een paar roofdieren. Nee, je zou pleiten voor de introductie van zoveel roofdieren als wat we nu zien in de natuur? Triljarden roofdieren van miljoenen soorten? Die moeten de aangehaalde problemen oplossen? En toevallig lossen ze al die problemen tegelijk op? Moeten we dan sommige herbivorensoorten predatoriseren, er roofdiersoorten van maken? Alle roofdieren die nu bestaan, zijn eigenlijk door evolutie ontstaan uit herbivoren, en zijn dus allemaal gepredatoriseerde herbivoren. Als de natuur het niet deed, moesten wij dan die herbivoren predatoriseren om de herbivoren te helpen?

Weerwoord 3, over genetische defecten:  kijk hoe een prooidier eruit ziet nadat een roofdier er zich is mee gaan moeien. Dat roofdier doodt het prooidier, verscheurt dat lichaam, eet het op, waardoor alle lichaamscellen en dus ook alle DNA-genen van dat prooidier worden verteerd. Van de genen van het verscheurde prooidier schiet niet veel meer over in de stoelgang van dat roofdier. Al die genen zijn dus volledig defect gemaakt door het roofdier.

Maar misschien noem je dat geen genetische defecten. De genetische defecten waarvan sprake in het originele argument, zijn eigenlijk enkel defecten in het licht van predatie. We zien prooidieren die andere genen hebben dan de rest van de prooidieren. Door die andere genen kunnen die prooidieren niet zo snel reageren en weglopen van roofdieren, of kunnen ze minder goed roofdieren zien. Die prooidieren worden dan opgegeten. Omdat die prooidieren andere genen hebben en daardoor uiteindelijk sterven door roofdieren, kun je spreken van genetische defecten. Maar als de roofdieren er niet waren, dan werden die prooidieren niet opgegeten, en dan waren de genen van die prooidieren niet defect geweest.

Mensen die 20 km/uur kunnen lopen, hebben geen genetisch defect om die snelheid te kunnen halen. Maar stel dat mensen constant achterna gezeten werden door roofdieren die aan 100 km/uur kunnen lopen. Dan evolueerden mensen misschien wel naar een soort met de genen waardoor ze 101 km/uur kunnen halen, net genoeg om te ontsnappen aan de roofdieren. Als er dan nog mensen zijn die de oude genen hebben en daardoor dus slechts 20 km/uur halen, zouden we dan zeggen dat die mensen defecte genen hebben? Dit voorbeeld toont aan dat genetische defecten relatief zijn: zonder predatie waren de genen van de niet-geëvolueerde mensen niet defect, met predatie wel.

Een gazelle met drie in plaats van vier poten, is trager en zal daardoor sneller opgegeten worden door roofdieren. Als er geen roofdieren zouden zijn, zouden die driepotige gazelles langer leven en zouden we dus meer van die gazelles zien. Maar dat wil nog niet zeggen dat die gazellepopulatie minder gezond is. Mensen worden geboren zonder staart. Mensen hebben een genetisch defect waardoor ze geen staarten meer krijgen. Zonder grijpstaart kunnen ze niet meer gemakkelijk in bomen klimmen. Is dat erg? Ja, als er roofdieren waren die op mensen jaagden, en als de staartloze mensen dan niet meer snel in de bomen kunnen klimmen om te ontsnappen aan roofdieren, dan is dat erg voor die mensen. Dan kunnen we zeggen dat de staartloze mensen een genetisch defect hebben. Moeten we dan roofdieren op mensen loslaten zodat ze terug een staart krijgen? Wie zegt trouwens dat vier poten voor een gazelle genoeg zijn? Waarom geen vleugels? Wordt maar eens geboren als gazelle zonder vleugels: dan kun je niet meer wegvliegen om te ontsnappen aan leeuwen. Stel dat gazellen door evolutie en predatiedruk vleugels hadden ontwikkeld, en dat die predatiedruk dan verdwijnt waardoor gazellen langzaam evolueren naar wezens met enkel poten en geen vleugels. Zijn die vleugelloze gazellen dan ongezond? Spreek je dan van een afwijking of een genetisch defect? Zijn mensen ongezonde afwijkelingen zo zonder staart?

Weerwoord 4, over mobiliteit. Hoe weten we of het huidige niveau van mobiliteit van dieren optimaal is? Wie zegt dat? Misschien zijn de dieren nog niet mobiel genoeg en moeten we best nog wat nieuwe roofdieren creëren en loslaten op prooidieren, zodat de prooien nog mobieler worden? Niemand, en al zeker roofdieren niet, weet wat het optimale niveau van mobiliteit is.

Weerwoord 5: hoe zit het dan met toppredatoren die niet bejaagd worden door predatoren? Die kennen dan wel de aangehaalde problemen van een trage pijnlijke hongerdood, genetische defecten en verspreiding van infectieziektes? Is het dan beter om toptoppredatoren te kweken die dan jagen op toppredatoren om hun hongerdood te vermijden? En dan toptoptoppredatoren die op de toptoppers jagen? Hoeveel predatieniveaus of trofische niveaus is optimaal? Als het verkorten van de voedselketen naar twee trofische niveaus niet goed is, is de huidige lengte dan toevallig optimaal, of moeten we de voedselketen niet nog wat langer maken? De natuur heeft geen weet wat de optimale lengte van een voedselketen is, want de natuur weet niets.

Weerwoord 6: als roofdieren oude en zwakke prooidieren doden, dan is dat niet goed voor die populatie van oude en zwakke dieren. Kijk naar alle prooidieren die gisteren werden gedood door roofdieren. Al die dieren hebben iets met elkaar gemeen: ze waren te traag en hadden de pech dat ze niet op tijd konden ontsnappen aan de roofdieren. Daarom vormen al die dieren samen de populatie van prooidieren die pech hadden. Heel die populatie van trage prooidieren – en die is groot, want ze bestaat uit miljarden individuen – is nu verdwenen door die roofdieren. Die hele populatie is uitgeroeid. Die dieren zijn voorgoed dood. Het volledig uitroeien van die populatie kwam helemaal niet ten goede aan de gezondheid van die populatie. Er is dus een grote populatie van dieren die opgegeten worden, en predatoren dragen helemaal niet bij aan de gezondheid van die populatie. En vandaag wordt weer een grote populatie prooidieren gedood door roofdieren. Elke dag wordt zo een grote populatie prooidieren uitgeroeid door predatie.

Weerwoord 7: roofdieren kunnen ook infectieziektes verspreiden, zoals hondsdolheid.

Voordelen voor biodiversiteit

Argument: predatie is goed voor de biodiversiteit, zoals blijkt uit de introductie van wolven in Yellowstone National Park.

Weerwoord 1: predatie is niet altijd goed voor biodiversiteit. Er zijn voorbeelden waar predatoren na introductie een negatieve impact hebben op biodiversiteit (bv. ratten op Nieuw-Zeelandse eilanden). Als predatie altijd beter zou zijn voor biodiversiteit, dan zou het goed zijn om nieuwe predatoren te creëren en introduceren. Zou het bijvoorbeeld goed zijn om tijgers in Yellowstone los te laten om de biodiversiteit te bevorderen? Lang geleden liepen er sabeltandtijgers rond in Noord-Amerika. Als die sabeltandtijgers toen een positieve bijdrage leverden aan de biodiversiteit in Yellowstone, en de Siberische tijger behoort tot dezelfde familie van katachtigen als de sabeltandtijger, dan zouden die Siberische tijgers ook een positieve rol kunnen vervullen in Yellowstone. Maar veel ecologen die veel belang hechten aan biodiversiteit, zijn allesbehalve voorstander van het introduceren van tijgers.

Weerwoord 2: bij het herbivoriseren van predatoren kan de soortendiversiteit behouden blijven (de geherbivoriseerde predatorsoorten sterven niet uit, en met populatiecontrole en zorg kan men alle herbivore soorten behouden.

Weerwoord 3: biodiversiteit kan op veel verschillende manieren gemeten worden. Je kunt dan een maat voor biodiversiteit bedenken en dan zien dat die biodiversiteit toenam na bijvoorbeeld introductie van wolven in Yellowstone, maar je hebt ook veel andere maten voor biodiversiteit die dan geen toename laten zien. Hoe weet je welke biodiversiteitsmaat de juiste is? En is jouw geprefereerde maat voor biodiversiteit echt zoveel belangrijker dan het welzijn van dieren? Yellowstone zelf interesseert zich niet in biodiversiteit, en zeker niet in welke maat van biodiversiteit jij verkiest. Yellowstone ervaart of voelt geen toename van biodiversiteit na introductie van wolven. Dieren interesseren zich wel in hun eigen welzijn, ze voelen hun eigen welzijn toenemen of afnemen.

Nutteloosheid

Argument: het verminderen van predatie is nutteloos, want de lege niches zullen terug opgevuld worden door nieuwe predatoren. Door evolutie zullen nieuwe predatorsoorten ontstaan. We kunnen ons beter eerst focussen op een veel belangrijker actueel probleem: het biodiversiteitsverlies veroorzaakt door de mens.

Weerwoord: dit argument bevat een contradictie. Als het herbivoriseren van predatoren nutteloos is omdat er toch altijd nieuwe predatorsoorten zullen ontstaan die de leeggekomen niche opvullen, dan is het uitroeien van predatorsoorten ook nutteloos. Maar dan is het biodiversiteitsverlies, en in het bijzonder het uitsterven van predatorsoorten, niet zo erg, want er komen toch altijd nieuwe soorten in de plaats. Uiteindelijk is er evenveel soortenbiodiversiteit.

Dit toont een dubbelzinnigheid aan in het idee van biodiversiteitsbehoud. Dat kan twee dingen betekenen: ten eerste ervoor zorgen dat het aantal soorten niet daalt, en ten tweede ervoor zorgen dat de huidige bestaande soorten niet verdwijnen. De eerste betekenis komt overeen met biodiversiteit als nutswaarde: diverse soorten kunnen diverse ecosysteemdiensten leveren, zoals plaagbestrijding in de landbouw. Het maakt daarbij niet uit of een huidige bestaande soort die ecosysteemdienst levert, dan wel of een andere, nieuwe soort die functie vervult. Volgens deze visie zijn soorten vervangbaar door andere soorten die dezelfde functie vervullen. De tweede betekenis komt overeen met een esthetische waarde, zoals bij een schilderij. Als een authentiek kunstwerk wordt vernield, is er voorgoed iets verloren gegaan. Dergelijk kunstwerk is onvervangbaar. Volgens deze visie zijn de huidige bestaande soorten onvervangbaar. De vraag is welke van deze twee betekenissen van biodiversiteit de belangrijkste is, en of biodiversiteit in die betekenis waardevoller is dan welzijn van individuen.

Wild animal suffering (infographic)

Predation and transplantation: a thought-experiment for herbivorizing predators

Should we herbivorize predators?

The predation problem is arguably the most difficult and controversial part of wild animal suffering. In what follows, I want to make an argument in favor of the idea to herbivorize predators (HP). This means guiding, with biotechnology and selection, the evolution of carnivorous and omnivorous species into herbivorous ones. Predators get offspring with more herbivorous traits, i.e. with other physiology and preferences such that those offspring no longer need nor want to kill other animals for food. The physiological changes occur at the moment of reproduction, i.e. between generations of predators. The predator population evolves (changes), but the identities of individual predators remain the same.

I will not argue for the possibility or feasibility of HP, because natural evolution already led to the herbivorization of hundreds of carnivorous species such as the giant panda, the red panda, the spectacled bear, the kinkajou, the brown palm civet, liolaemid lizards, many granivorous birds and ancient herbivorous crocodyliforms. Here I present a moral argument, with the intention to open a discussion about whether we should consider scientific research on herbivorizing predators as an important cause area. If the argument is sound, it entails that individuals are allowed to, and society has an obligation to apply safe, animal-friendly and effective means (technologies) to herbivorize predators, and at least we should start doing scientific research to look for such technologies.

The first step of the argument, based on an analogy between predation and organ transplantation, shows why predation is bad. The second step extends this analogy with a thought-experiment to argue why HP is the best solution.

Why predation is bad

Consider two cases.

1.               Feeding predation: a lioness feeds her cub by predating on prey animals. More specifically: one animal (the lioness) kills a few other animals (sacrificed animals or victims), takes parts of their bodies (muscle tissue), puts these body parts in the body of a beneficiary animal (the cub), in order for that beneficiary animal to survive.

2.               Organ transplantation: a surgeon saves patients by transplanting organs. More specifically: a human (the surgeon) kills an innocent child (a sacrificed child or victim), takes parts of that child’s body (kidney, spleen, lungs,…), puts these body parts in the bodies of a few beneficiary children (patients who need organs), in order for those beneficiary children to survive.

For clarity of presentation, lets classify the group of surgeons and child beneficiaries as the transplantators (just like how lions and their cubs are called predators), and the sacrificed children as resources for organs, or organ-people for short  (just like how zebra are called prey animals).

The similarities between the two cases are clear: both cases involve killing innocent sentient beings and using their body parts for the same objective of saving other sentient beings. In both cases, someone’s autonomy, freedom, welfare, flourishing or any other value that refers to the state of an individual, is violated. Both the prey animals and the sacrificed child are harmed.

To validate the analogy further, we need a few extra assumptions.

Firstly, species membership of the victims and beneficiaries (human children and non-human animals) is irrelevant. In accordance with anti-speciesism, the moral value of a situation is not determined by the species of the victims.

Secondly, the moral agency (the ability to make and reflect on moral judgments ) of the agents (surgeons, lions) is also irrelevant. The moral value of a situation does not change when e.g. the surgeon is a robot without moral cognition, or the lioness develops a cognitive ability to make moral judgments. With this assumption, arguments in favor of predation that refer to the lack of moral agency of predators, are avoided.

Thirdly, the normality of the situation is irrelevant as well. The moral value of a situation does not depend on how often similar situations occur. An individual act of organ transplantation remains equally bad, no matter how common that practice is. If there are more surgeries performed by more surgeons to benefit more children who need organs, an individual act of organ transplantation remains equally bad. It could be the case that large-scale organ transplantation has some benefits; for example, by controlling the population of organ people. Imagine that without organ transplantation, the children who belong to the group of organ people survive and procreate to such a degree that the group becomes overpopulated. That could result in mass starvation or overexploitation of scarce resources. By sacrificing children, the transplantators help to reduce the population size of the organ people to such a degree that overpopulation is avoided. This could be a benefit of large-scale organ transplantation, but we assume that this benefit cannot make organ transplantation good, all things considered. This assumption is valid if, for example, there are better alternatives to prevent organ people from overpopulating (such as having them use contraceptives).

With these assumptions, and also taking into consideration the ratio of the number of victims to the number of beneficiaries, the analogy entails that predation is at least as bad as forced organ transplantation, which is assumed to be bad. Major moral theories entail that the moral value of feeding predation is at least as low as the moral value of organ transplantation. For deontological or rights-based theories, everything that is relevant for basic rights, such as the right not to be killed or the right not to be used as merely a means, is similar in both predation and transplantation cases: innocent individuals are killed and their bodies are used as a means against their will. If transplantation is bad because it violates a deontological principle, then the same goes for predation. For utilitarian or consequentialist theories, the case of predation is worse than transplantation, because in predation, many individuals are sacrificed for the life of one, whereas in transplantation one individual is sacrificed for the lives of many.

How to solve the predation problem?

If predation is bad, the next question is: what is the best solution? Do nothing and leave the animals in nature and the transplantators in the hospital alone? Arrest the predators and surgeons? Let the predators and transplantators die? Painlessly kill them? To answer this question, we can turn the organ transplantation case into a hypothetical scenario as a thought-experiment.

Suppose the transplantator children have inherited from their parents genetic mutations that result in organ failure. This genetic defect is part of the biological (genetic) identity of those children and their parents. The parents of those children survived due to organ transplantations. As they belong to the group of transplantators with a unique genetic makeup, the acquired genes can be called transplantator genes. If the transplantator children survive by receiving organs, the progeny of those transplantator children will also inherit those transplantator genes and hence will also require organ transplantation to survive. 

A first option to consider, is stopping the surgeons from killing organ children. If no other options are available, organ people have a permissibility to stop the surgeons. This permissibility is based on a right to self-defense. Stopping surgeons violates the autonomy of those surgeons, but the surgeons themselves violate the autonomy of organ people by killing them. If stopping surgeons was impermissible, it would be permissible to stop organ people from stopping the surgeons. This would violate the autonomy of the organ people. Hence, someone’s autonomy is always violated and autonomy violations cannot be invoked to prohibit stopping the surgeons. Of course, stopping surgeons means letting the transplantator children die (or painlessly kill them, if that is the most humane option). Hence, this first option is not ideal, because it violates many rights (such as the rights to live, eat, play and procreate) and reduces the lifetime well-being of the transplantator children.

The second option worth considering, is the use of technologies such as synthetic organs and contraceptives. Suppose synthetic (lab-grown) organs can be produced and used for organ transplantation to save the transplantator children. In the long run, using synthetic organs might become too unfeasible because these organs could be very expensive. One could produce synthetic organs to save the already born transplantator children, but if those children procreate, a constant new supply of expensive synthetic organs is required. To avoid this problem, suppose contraceptives for transplantator children are available. The second option comes down to saving the currently alive transplantator children using synthetic organs, and then sterilizing them such that the population of transplantators goes extinct.

This second option is at least as good (permissible) as the first option, because it better respects the rights to live of transplantator children. Hence, if synthetic organs and contraceptives are available, individuals have a permissibility to compel the surgeons to use the synthetic organs, and a permissibility to stop the procreation of transplantator children using the contraceptives. However, this second option is not ideal yet, because it still violates the right to procreate and harms transplantator people who have a desire to procreate.

So suppose a third option is available: the use of gene-editing methods that change the genes that cause the organ failure, such that the transplantator children can procreate, but their offspring no longer have the genetic defect that makes their survival dependent on organs of other children. This is comparable to herbivorizing predators. As this option respects the rights to live and procreate, it is better than the first two options. The autonomy, freedom and welfare of the transplantators are maximally respected in such a way that the gene-edited transplantators can fully respect the autonomy, freedom and welfare of the organ people. Hence, individuals are permitted to alter the transplantator genes if this does not cause more harms or risks than the harms and risks caused by organ transplantation.

Gene-editing is consistent with the preferences of the offspring of the gene-edited children. Imagine as a thought-experiment that we find out that our ancestors were once transplantators: they had to kill other humans for their organs, in order to survive. But many years ago, the organ people decided to genetically modify the transplantators such that they no longer had to kill humans. We are the descendants of those gene-edited ancestors. Would we now say that what those organ people did is immoral? Would we say that it would have been better if we were still transplantators with transplantator genes? Would we prefer a world where we and many other humans who are currently alive would not exist, and murderous transplantator humans would exist instead? Would we say that being transplantator is our true nature and that it is bad that we have lost this true nature due to the genetic modification? Would we say that the loss of our true transplantator nature is worse than the loss of billions of human lives who are killed by transplantators? No, we are glad not to be murderous transplantators. We do not object against our newly acquired non-transplantory true nature, as long as we can live happy and healthy lives. We have no objections against our ancestors being gene-edited in the right way.

The third option, which is the herbivorization of predators, maximally respects the identities of individuals. The gene-editing affects the offspring, not the parents. Like evolution, the change occurs between generations, not within a generation. In contrast, the first two options change the identities of individuals: in the first option, the individual changes from being alive to being dead, in the second she changes from being fertile to being infertile. Note that the predators and surgeons are changing the identities of their victims in similar ways, by killing them.  

The third option also maximally respects some non-individualistic values such as genetic diversity, conservation of populations, preservation of genealogical lineages or continuation of natural evolution. These values do not refer to the state of an individual and can be considered as ecocentric values as they are values assigned to ecological units (ecosystems) instead of individuals. The transplantator genes are eradicated, but the gene-edited transplantator descendants may still have genes different from the organ people. The option that allows for the survival of gene-edited transplantator descendants has more genetic diversity than the options to kill or sterilize transplantators. As those people can procreate, their populations and genealogical lineages are preserved, whereas allowing organ transplantation means the genealogical lineages of the sacrificed organ children are terminated. Natural evolution still continues when gene-edited transplantator descendants can procreate, whereas the evolution of a population of organ children stops when those organ children are killed for organ transplantation.

Furthermore, once the transplantator children’s genes are edited, no further interventions are required. This could make the third option the most cost-effective and feasible in the long run. If the eradication of organ transplantation (by gene-editing the transplantators) would result in an unwanted overpopulation of organ children (such that too many organ children compete for scarce resources), gene-editing can help in reducing the fertility and reproduction rate of those organ children such that the organ children form a stable and healthy population. This is of course the analog of controlling populations of prey animal through safe and effective contraceptive methods such as gene-editing or immunocontraception.

As individualistic values such as autonomy and welfare and non-individualistic values such as diversity and genealogy are maximally respected with gene-editing, and if gene-editing is sufficiently cost-effective and safe, a collective duty arises for this gene-editing solution. Moving towards the predation case, a collective duty and individual permissibility to herbivorize predators is attained.

Unwanted arbitrariness (infographic)

Factcheck VLAM promotiecampagnes voor vlees en zuivel

Het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) voert regelmatig promotiecampagnes voor de Vlaamse veeteelt. De informatie in die campagnes is eenzijdig en veel formuleringen en vergelijkingen zijn erg misleidend voor consumenten. Tijd voor een factcheck van de campagnes “Vlees van bij ons” en “Melk van bij ons – De zuivele waarheid”.

Vlees van bij ons

In de campagne “Vlees van bij ons“ wordt beweerd dat Belgisch geproduceerd vlees duurzaam zou zijn. De vijf argumenten die daarvoor gebruikt worden, zijn erg misleidend.

• 1. Broeikasgassen

De Vlaamse veeteelt draagt voor ongeveer 7% bij aan de emissies van broeikasgassen in Vlaanderen. Daaruit volgt nog niet dat vlees duurzaam is. Dat percentage is misleidend omwille van drie redenen.

Ten eerste meten de directe emissies in Vlaanderen niet de totale impact op het klimaat. De Vlaamse veeteelt importeert veel veevoeders uit het buitenland, en de CO2-emissies van de teelt en transport van die geïmporteerde veevoeders worden niet meegeteld in die 7%. In plaats van enkel te kijken naar Vlaanderen, kunnen we eens kijken naar de hele wereld. Mondiaal draagt de veeteelt voor ongeveer 16,5% bij aan de uitstoot van broeikasgassen.[1]

Ten tweede, hoeveel een sector bijdraagt aan de totale emissies zegt nog niets over de duurzaamheid van wat die sector produceert. Dat de Vlaamse veeteelt slechts 7% bijdraagt aan de broeikasgasuitstoot, heeft onder andere te maken met het feit dat Vlaanderen een grote petrochemische industrie heeft. Mocht die industrie toevallig net buiten Vlaanderen gelokaliseerd zijn, dan stijgt het aandeel van de veeteelt tot 9%. En mochten de Vlaamse woningen iets beter geïsoleerd zijn en de Vlamingen meer met elektrische wagens gaan rijden, dan stijgt dat percentage van de veeteelt nog verder. Hoe kun je dan concluderen of vlees duurzaam is?

Om te weten of een product duurzaam of klimaatvriendelijk is, moeten we het product vergelijken met gelijkaardige alternatieven. Neem de privévliegtuigen: die dragen ook maar een klein percentage bij aan de uitstoot van broeikasgassen. Maar dat maakt privévliegtuigen nog niet duurzaam. We moeten de uitstoot van een vliegtuig vergelijken met die van andere vervoerswijzen. Zo ook moeten we vlees vergelijken met vleesvervangers, zoals plantaardige eiwitbronnen. De productie van een plantaardige vleesvervanger op basis van soja heeft een broeikasgasuitstoot van 2 kg CO2-equivalenten per 100 gram eiwitten. Dat is drie keer lager dan varkens- en kippenvlees, en acht keer lager dan rundvlees.[2]

Ten derde, en dit wordt zelfs door klimaatactivisten nog onderschat: bovenstaande cijfers en percentages gaan enkel over de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen. Maar dat is nog niet de hele klimaatimpact. Wat niet werd meegeteld, is de ‘carbon opportunity cost’: CO2 die niet wordt opgenomen. Door veeteelt verliezen we een opportuniteit of mogelijkheid om koolstof op te slaan, en dat heeft een klimaatkost. Veel landbouwgrond is geschikt voor herbebossing, en die bossen zouden veel CO2 kunnen opnemen. Maar vooral de veeteelt heeft veel behoefte aan land voor veevoeders. Door de veeteelt hebben we dus niet de mogelijkheid om tonnen CO2 op te nemen via herbebossing. En het gaat over veel tonnen. Als we mondiaal diervrije producten in plaats van dierlijke producten zouden eten, dan komen er enkele miljoenen vierkante kilometers landbouwgrond vrij die geschikt zijn voor spontane herbebossing. Die bossen kunnen 800 miljard ton CO2 opnemen.[3] Dat is meer dan de helft van alle CO2 die sinds de industriële revolutie is uitgestoten door de verbranding van fossiele brandstoffen. Een recentere schatting geeft aan dat een mondiale diervrije landbouw of veganistische voedingsproductie wel 1,7 biljoen ton CO2 uit de atmosfeer kan halen.[4] De veeteelt is het belangrijkste obstakel in een van de goedkoopste en effectiefste manieren om CO2 uit de atmosfeer te halen.

• 2. Vrije ruimte

Een mondiale diervrije landbouw zonder veeteelt vermindert het gebruik van landbouwgrond met meer dan de helft.[5] Bij veganistische voeding komt er het meeste landbouwgrond vrij. Ja, daar zit ook schraal grasland tussen dat niet geschikt is voor akkerbouw, maar dat kan dan natuurgebied worden. De campagne vermeldt dat die graslanden belangrijke CO2-opslagplaatsen zijn. Maar als dat grasland gebruikt wordt voor productieve veeteelt, dan kan het minder CO2 opnemen en wordt er meer methaan uitgestoten door de grazende herkauwers.

De VLAM-campagne is gericht aan consumenten, maar bekijkt de situatie niet vanuit het oogpunt van de consument. Een consument kan redelijk gemakkelijk kiezen tussen een portie dierlijk vlees en een portie diervrij, plantaardig vlees. Maar ga als consument maar eens op zoek naar een portie dierlijk vlees afkomstig van veeteelt dat enkel gebruik maakt van graslanden die geen andere landbouwtoepassingen kennen en niet waardevol zijn als natuurgebied. Dat is veel moeilijker.

• 3. Veevoeder

De campagne suggereert dat vlees niet duurzaam is omwille van de geïmporteerde veevoeders. Maar als Vlaamse boeren die veevoeders gaan telen, dan gaat de ecologische voetafdruk van de Vlaamse veeteelt wel toenemen. Dan gaan er Vlaamse bossen moeten sneuvelen, waardoor er meer CO2 in Vlaanderen uitgestoten wordt.

Wat betreft het gebruik van voedselafval als veevoeder: de cijfers over de ecologische voetafdruk van vlees en vleesvervangers houden rekening met het voedselafval dat naar de veedieren gaat. Ook hier kijkt de campagne niet vanuit het perspectief van de consument. Ga als consument maar eens op zoek naar een stuk dierlijk vlees afkomstig van veedieren die niets anders dan voedselafval te eten kregen waardoor dat vlees een lagere voetafdruk heeft dan een plantaardige vleesvervanger. Dat vlees is niet te vinden in de winkel. De campagne verzwijgt ook dat veel van dat voedselafval ook op andere manieren gevaloriseerd kan worden: als energiebron, compost of basisingrediënt in de voedselnijverheid. Sojaschroot kan bijvoorbeeld gebruikt worden voor de productie van plantaardige vleesvervangers.

• 4. Plantaardige levensstijl

De campagne suggereert dat we kunnen twijfelen aan de duurzaamheid van een plantaardige levensstijl. Kijken we naar de belangrijkste vormen van milieu-impact, zoals de uitstoot van broeikasgassen, de vermesting en verzuring van waterlopen en natuurgebieden, en het gebruik van land, en vergelijken we gemiddelde of realistische plantaardige voedingspatronen met gemiddelde dierlijke voedingspatronen, dan scoren de plantaardige eigenlijk altijd beter. Dat blijkt uit tientallen studies van het afgelopen decennium.[6]

De campagne insinueert dat sterk bewerkte vleesvervangers minder duurzaam zijn omwille van het energieverbruik bij de bewerking. Maar dat is eenzijdig bekeken: er wordt enkel gekeken naar het brandstof- en elektriciteitsverbruik. Het energieverbruik van de veedieren wordt niet meegeteld. Er is veel zonne-energie nodig voor de veevoeders en er zijn veel veevoeders nodig voor het metabolisme van de veedieren.

Exotische groenten en fruit hebben een hogere CO2-uitstoot dan lokaal geteelde groenten en fruit, maar die voedingsproducten tellen niet als vleesvervanger. Vleeseters kunnen evengoed veel exotische groenten en fruit eten. En de CO2-uitstoot van transport draagt voor minder dan een vijfde bij aan de totale CO2-uitstoot van voeding.[7] Een klein beetje minder vlees eten vermindert de CO2-uitstoot al sterker dan volledig lokaal eten. Veganisten eten niet zoveel groenten en fruit die met vliegtuigen geïmporteerd zijn dat ze daardoor een hogere klimaatimpact hebben dan een gemiddelde vleeseter.

• 5. Rundvlees

De campagne stelt terecht dat Braziliaans rundvlees geen duurzame keuze is, omdat die uitstoot van broeikasgassen zo hoog is in vergelijking met ander vlees. Maar volgens deze redenering is Belgisch rundvlees ook niet duurzaam, want die heeft een veel hogere klimaatimpact dan varkens- en kippenvlees, inclusief geïmporteerd kippenvlees. Dat wil niet zeggen dat varkens- en kippenvlees betere keuzes zijn dan rundvlees, want varkens- en kippenvlees kennen andere problemen op vlak van volksgezondheid en dierenwelzijn. De varkens- en pluimveeteelt verhogen risico’s op pandemische infectieziektes zoals varkens- en vogelgriep, en gaan gepaard met veel meer dierenleed.

Melk van bij ons: de zuivele waarheid

De podcastreeks “De zuivele waarheid” bevat enkele afleveringen over milieu- en dierenwelzijnsaspecten van de Vlaamse melkveeteelt. Ook hier is de informatie erg eenzijdig.

• 1. Klimaatimpact en CO2

De podcast vermeldt dat de koolstofvoetafdruk van een liter Vlaamse koemelk ongeveer 1 kg CO2-equivalenten is. Dat is drie keer lager dan het wereldgemiddelde, dus Vlaamse (en Nederlandse) melkveeteelt is relatief klimaatvriendelijker dan buitenlandse melkveeteelt. Dat wil nog niet zeggen dat Vlaamse koemelk duurzaam en klimaatvriendelijk is, want de koolstofvoetafdruk van bijvoorbeeld sojamelk is ongeveer een derde van die van Vlaamse koemelk.^[8] De meeste sojamelk heeft ongeveer dezelfde voedingswaarde als koemelk: soja-eiwit heeft dezelfde kwaliteit als melkeiwit volgens de protein digestibility-corrected amino acid score, en de meeste sojamelk in de winkel bevat evenveel calcium, vitamine D en B12 als koemelk. Dus gerekend volgens de voedingswaarde is sojamelk pakweg drie keer klimaatvriendelijker dan koemelk.

Bovendien meet de koolstofvoetafdruk van een voedingsproduct niet de hele klimaatimpact. We moeten ook rekening houden met de bovenvermelde carbon opportunity cost. Doordat melkveeteelt veel gebruik maakt van graasland dat geschikt is voor herbebossing maar niet kan bebost worden omdat er koeien op grazen, kan er door melkveeteelt minder CO2 uit de lucht gehaald worden. Als we niet enkel kijken naar de directe broeikasgasemissies van de veeteelt, maar ook rekening houden met de onmogelijk gemaakte koolstofopslag (de carbon opportunity cost), dan is de totale klimaatimpact van koemelk meer dan tien keer hoger dan die van sojamelk.[9] Ook op vlak van verzuring en vermesting (eutrofiëring) van het milieu is koemelk ongeveer 10 keer schadelijker dan sojamelk.[10] Een dergelijk groot verschil negeren, en insinueren dat koemelk toch duurzaam is, misleidt consumenten die begaan zijn met het milieu.

• 2. Dierenwelzijn

In de podcastaflevering over dierenwelzijn worden enkele welzijnsaspecten niet besproken.

Er wordt niets gezegd over de dierziektes. Een kwart tot de helft van de melkkoeien in Vlaanderen krijgt binnen het jaar klinische melkklierontsteking^[11], één op twee koeien heeft een klauwletsel^[12], bijna één op drie is kreupel^[13] en een op vijf krijgt een chronische baarmoederontsteking na bevalling.^[14] Dergelijke cijfers zouden niet onvermeld mogen blijven in de podcast. Stel dat er een land is waar meer dan 25% van de vrouwen borstontstekingen heeft, 20% baarmoederontstekingen heeft en 30% kreupel is, wat zou je dan concluderen over de algemene gezondheidstoestand van die vrouwen? Zouden die percentages onbesproken mogen blijven in een podcast over het welzijn van vrouwen in dat land?

De intensieve productieomstandigheden in de melkveeteelt, met de snel op elkaar volgende zwangerschappen en de hoge melkproductie van een koe, zijn waarschijnlijk de oorzaken van deze hoge percentages dierziektes bij melkkoeien. Melkkoeien werden de laatste decennia genetisch geselecteerd zodat ze een ernstige lichamelijke handicap hebben: hun grote uiers produceren meer dan 20 liter melk per dag, meer dan het dubbele van 50 jaar geleden. Dat is vermoeiend. Professor diergeneeskunde John Webster vergelijkt die prestatie van de melkkoe met een mens die elke dag zes uur zou hardlopen.

Er wordt in de podcast niets gezegd over het doden van de melkkoeien. De natuurlijke levensverwachting van een koe is twintig jaar, maar ze wordt al binnen de zes jaar naar het slachthuis gebracht.

En er wordt niets gezegd over het mentaal welzijn van de moederkoe en haar kalf wanneer het kalf van haar moeder wordt gescheiden. Een melkkoe wordt elk jaar zwanger gemaakt en na de geboorte neemt men het kalfje weg van de moederkoe. Net zoals baby’s krijgen kalfjes emotionele en gezondheidsproblemen als ze op jonge leeftijd gescheiden worden van hun moeder. Recent onderzoek van professor Daniel Weary toont aan dat melkkoeien depressie en stress kunnen ervaren. Als wij depressief zijn of veel stress of pijn hebben, gaan wij pessimistischer oordelen in onzekere situaties. Dergelijk pessimisme zien we ook bij kalfjes in de veeteelt. Professor Weary leerde kalfjes aan om naar een wit scherm te lopen voor een beloning en om weg te blijven van rode schermen. Maar hoe reageren de kalfjes op roze schermen? Verwachten ze eten te krijgen in dergelijke onzekere situatie? Optimistische kalfjes zullen snel geneigd zijn naar het roze scherm te lopen. Maar kalfjes die zoals in de veeteelt weggenomen werden van de moederkoe^[15], gingen pessimistischer oordelen en bleven vaker weg van de roze schermen. Deze pessimismeneiging is een aanwijzing van een negatieve gemoedstoestand bij kalfjes.

Tot slot: volgens een recente bevraging schatten dierenwelzijnsexperten het welzijn van melkkoeien lager in dan dat van vleesrunderen.^[16]

---

[1] Twine, R. (2021). Emissions from animal agriculture—16.5% is the new minimum figure. Sustainability, 13(11), 6276.

[2] Poore J. & Nemecek T. (2018). Reducing food’s environmental impacts through producers and consumers. Science 360(6392):987-992.

[3] Hayek, M. N., Harwatt, H., Ripple, W. J., & Mueller, N. D. (2021). The carbon opportunity cost of animal-sourced food production on land. Nature Sustainability, 4(1), 21-24.

Searchinger, T. D., Wirsenius, S., Beringer, T., & Dumas, P. (2018). Assessing the efficiency of changes in land use for mitigating climate change. Nature, 564(7735), 249-253.

[4] Eisen, M. B., & Brown, P. O. (2022). Rapid global phaseout of animal agriculture has the potential to stabilize greenhouse gas levels for 30 years and offset 68 percent of CO2 emissions this century. PLoS Climate, 1(2), e0000010.

[5] Aleksandrowicz L, Green R, Joy EJM, Smith P, Haines A (2016). The Impacts of Dietary Change on Greenhouse Gas Emissions, Land Use, Water Use, and Health: A Systematic Review. PLoS ONE 11(11): e0165797.

Röös, E., Bajželj, B., Smith, P., Patel, M., Little, D., & Garnett, T. (2017). Greedy or needy? Land use and climate impacts of food in 2050 under different livestock futures. Global Environmental Change, 47, 1-12.

[6] Kim, B. F., Santo, R. E., Scatterday, A. P., Fry, J. P., Synk, C. M., Cebron, S. R., … & Neff, R. A. (2020). Country-specific dietary shifts to mitigate climate and water crises. Global environmental change, 62, 101926.

Poore J. & Nemecek T. (2018). Reducing food’s environmental impacts through producers and consumers. Science 360(6392):987-992.

Röös, E., Bajželj, B., Smith, P., Patel, M., Little, D., & Garnett, T. (2017). Greedy or needy? Land use and climate impacts of food in 2050 under different livestock futures. Global Environmental Change, 47, 1-12.

Aleksandrowicz L, Green R, Joy EJM, Smith P, Haines A (2016). The Impacts of Dietary Change on Greenhouse Gas Emissions, Land Use, Water Use, and Health: A Systematic Review. PLoS ONE 11(11): e0165797.

Springmann M. e.a. (2016). Analysis and valuation of the health and climate change cobenefits of dietary change. Proc Natl Acad Sci. 113(15):4146-51.

Erb K.-H. e.a. (2016). Exploring the biophysical option space for feeding the world without deforestation. Nature Communications 7:11382 doi:10.1038/ncomms11382.

Peters, C. J., Picardy, J., Wilkins, J. L., Griffin, T. S., Fick, G. W., & Darrouzet-Nardi, A. F. (2016). Carrying capacity of US agricultural land: Ten diet scenarios. Elementa: Science of the Anthropocene, 4(1), 1.

Hallström, E., Carlsson-Kanyama, A., & Börjesson, P. (2015). Environmental impact of dietary change: a systematic review. Journal of Cleaner Production, 91, 1-11.

Van Dooren C. e.a. (2014). Exploring dietary guidelines based on ecological and nutritional values: A comparison of six dietary patterns. Food Policy 44:36–46.

Westhoek H. e.a. (2014). Food choices, health and environment: Effects of cutting Europe’s meat and dairy intake. Global Environmental Change 26:196–205.

Scarborough P. e.a. (2014). Dietary greenhouse gas emissions of meat-eaters, fish-eaters, vegetarians and vegans in the UK. Climatic Change 125:179–192.

Meier, T. e.a. (2014). Balancing virtual land imports by a shift in the diet. Using a land balance approach to assess the sustainability of food consumption.Germany as an example. Appetite 74: 20–34.

CE Delft (2012). Milieueffecten van verbeteropties voor de Nederlandse eiwitconsumptie. Delft.

Risku-Norja H. e.a. (2009). Dietary choices and greenhouse gas emissions – assessment of impact of vegetarian and organic options at national scale. Progress in Industrial Ecology 6(4):340-354.

Baroni L. e.a. (2007). Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems. European Journal of Clinical Nutrition 61:279–286.

Stehfest E. e.a. (2009). Climate benefits of changing diet. Climatic Change 95:83–102.

Stehfest E. e.a. (2008). Vleesconsumptie en klimaatbeleid. Nederlands Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).

PBL (2010). Rethinking Global Biodiversity Strategies: Exploring structural changes in production and consumption to reduce biodiversity loss. Netherlands Environmental Assessment Agency (PBL), The Hague/Bilthoven.

[7] Sandström, V., Valin, H., Krisztin, T., Havlík, P., Herrero, M., & Kastner, T. (2018). The role of trade in the greenhouse gas footprints of EU diets. Global food security, 19, 48-55.

Li, M., Jia, N., Lenzen, M., Malik, A., Wei, L., Jin, Y., & Raubenheimer, D. (2022). Global food-miles account for nearly 20% of total food-systems emissions. Nature Food, 1-9.

[8] Blonk Consultants (2011). Milieuanalyse van dranken in Nederland. Blonk Milieu Advies, Gouda.

[9] Searchinger, T. D., Wirsenius, S., Beringer, T., & Dumas, P. (2018). Assessing the efficiency of changes in land use for mitigating climate change. Nature, 564(7735), 249-253.

[10] Poore J. & Nemecek T. (2018). Reducing food’s environmental impacts through producers and consumers. Science 360(6392):987-992.

^[11] Peeters, Y. (2014). Literatuurstudie over de behandeling van klinische uierontsteking bij melkvee. Masterproef Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Gent

https://www.rundveeloket.be/kenniscentrum/mastitis_enquete

M-team UGent (2013). Klinische mastitis op Vlaamse melkveebedrijven. M-news, September 2013.

[12] Van Aert, Marcel (2019) De voornaamste klauwaandoeningen en ziekteverloop. https://www.rundveeloket.be/sites/default/files/inline-files/De%20voornaamse%20klauwaandoeningen%20en%20ziekteverloop.pdf

^[13] Béke Nivelle, Anneleen Bulens, Els Stevens, Marcel Van Aert, Sanne Van Beirendonck, Jos Van Thielen en Bert Driessen (2017). Gezonde klauwen op stal, p82.

http://www.buitenpraktijk.ugent.be/v2/singlepages/artikelenarchief/artikelenrund/klauwproblemen.pdf

[14] https://www.virbac.nl/producten/rund/algemene-gezondheidsinformatie/vruchtbaarheidsproblemen

https://www.wakkerdier.nl/vee-industrie/dieren/melkkoeien/

^[15] Daros, R.R., Cost, J.H.C., von Keyserlingk, M.A.G., Hötzel, M.J., and Weary, D.M. (2014). Separation from the Dam Causes Negative Judgement Bias in Dairy Calves. PLoS ONE 9(5): e98429.

http://journals.plos.org/plosone/article/authors?id=10.1371/journal.pone.0098429

^[16] Mandel, R., Bracke, M. B., Nicol, C. J., Webster, J. A., & Gygax, L. (2022). Dairy vs beef production–expert views on welfare of cattle in common food production systems. animal, 100622.

Het ongegronde GGO-verzet van VELT

VELT, Voedsel Anders en andere Europese milieuorganisaties zijn een petitie gestart tegen het voorstel van de Europese Commissie om nieuwe genbewerkingstechnieken voor gewasveredeling minder strikt te reguleren dan de bestaande wetgeving rond genetische manipulatie. Volgens de milieuorganisaties vallen gewassen die bekomen worden met nieuwe genbewerkingstechnieken ook onder de noemer genetisch gemanipuleerde organismen (GGO’s) en moeten ze daarom net als GGO’s strenger gereguleerd worden dan gewassen bekomen met andere veredelingsmethoden.

Het verzet tegen gewassen die veredeld worden met nieuwe genbewerkingstechnieken is irrationeel, want dergelijke gewassen kunnen veel voordelen bieden op vlak van duurzame landbouw en gezonde voeding. De argumenten die VELT, Voedsel Anders en andere organisaties geven tegen GGO’s in het algemeen en nieuwe genbewerking in het bijzonder, zijn ongeldig.

Op haar website geeft VELT een definitie van GGO’s en vat ze kort samen wat de problemen met GGO’s zijn. Laten we eerst de definitie kritisch onder de loep nemen.

• “GGO’s zijn organismen waarbij het DNA op een kunstmatige manier veranderd is. Dat leidt tot nieuwe eigenschappen van plant of dier.”

De moeilijkheid zit in het woordje “kunstmatig”. Hier volgt een greep uit de vele gewasveredelingstechnieken: introgressie, hybridisatie, homologe recombinatie, genoomverdubbeling, moleculaire merker-ondersteunde selectie, protoplast fusie, cisgenese, transgenese, insertiemutagenese, chemische mutagenese, radiatieveredeling, transposon mutagenese, TALEN-gemedieerde genoombewerking en CRISPR-Cas genoombewerking. Dit zijn gewasveredelingstechnieken die ervoor zorgen dat een plant of dier nieuwe eigenschappen verwerft. Het verwerven van nieuwe eigenschappen gaat altijd gepaard met veranderingen in het DNA van het organisme. De vraag is dan: bij welke van deze technieken wordt het DNA kunstmatig veranderd? Kun je aangeven welke van deze technieken moeten vallen onder de noemer genetische manipulatie? Welk van de bekomen gewassen moeten worden aangeduid als GGO?

Volgens mij zijn al die gewasveredelingstechnieken vormen van kunstmatige verandering van DNA. Er komen bijvoorbeeld telkens onderzoekers bij te pas die doelbewust gewassen veredelen en daarbij vaak gespecialiseerde apparatuur gebruiken in een redelijk kunstmatige omgeving zoals een laboratorium of een serre. Ze maken doorgaans gerichte keuzes over welk DNA te vermengen of te wijzigen. De natuur krijgt hier letterlijk een helpende hand. Sommige van die technieken worden door milieuorganisaties aangeduid als genetische manipulatie. Het is moeilijk te zeggen wat die genetische manipulatietechnieken met elkaar gemeen hebben en wat ze onderscheidt van de andere technieken. Het heeft waarschijnlijk iets met doelgerichtheid te maken: bij genetische manipulatie gaan onderzoekers iets doelgerichter te werk dan bij klassieke veredelingsmethoden. Die klassieke methoden zijn eerder trial-and-error. Maar het is moeilijk te bepalen wanneer iets doelgericht is.

Dus we moeten nog een stap verder nadenken over de definitie of de kenmerkende eigenschap van genetische manipulatie. Volgens de meeste, gangbare definities van genetische manipulatie vallen enkel cisgenese en transgenese (en daaronder bijvoorbeeld agrobacterium-gemedieerde recombinatie) onder genetische manipulatie. Een gangbare definitie van genetische manipulatie is bijvoorbeeld het inbrengen van soortvreemde genen op een manier die niet via klassieke kruising mogelijk is. Maar als nieuwe genbewerkingstechnieken ook onder genetische manipulatie moeten vallen, dan moeten we de definitie verbreden. We zoeken dus een definitie van genetische manipulatie waar milieuorganisaties zoals VELT zich in kunnen vinden.

Een eerste poging: alle veredelingstechnieken in ontwikkeling of in gebruik vanaf de jaren ’70 van de vorige eeuw, gelden als genetische manipulatie. Transgenese werd in de jaren ’70 ontwikkeld en is het voorbeeld van genetische manipulatie. Met deze definitie vallen de nieuwe genbewerkingstechnieken natuurlijk ook onder genetische manipulatie, wat de milieuorganisaties willen. Maar deze definitie is niet geschikt voor wetgeving, want ze bevat pure willekeur. Wat zou er zo bijzonder zijn aan de jaren ’70? Het zou wel heel toevallig zijn dat alle en alleen de technieken die later dan een bepaalde datum werden ontwikkeld, gevaarlijker of onduurzamer zijn.

Het beste wat ik kan bedenken om kunstmatigheid en genetische manipulatie te definiëren, heeft te maken met wat onderzoekers op voorhand weten, voordat ze het genoom van het veredelde gewas bekijken. Bij al die technieken weten onderzoekers op voorhand wel dat er iets in het genoom wordt gewijzigd. Maar bij veel technieken, bijvoorbeeld bij chemische mutagenese, weten ze helemaal niet wat er wordt gewijzigd. Als ze het niet op voorhand weten, is het geen genetische manipulatie. Soms, bijvoorbeeld bij hybridisatie, weten de onderzoekers wel op voorhand wat er wordt gewijzigd op chromosomaal niveau. Ook dan is er nog geen sprake van genetische manipulatie. Enkel wanneer een onderzoeker op voorhand, voor de analyse van het DNA, minstens enig idee heeft wat er op genetisch niveau wordt gewijzigd, bijvoorbeeld dat ergens in het genoom een gekend gen zit dat er eerst niet was, is er sprake van genetische manipulatie. Dan is die genetische verandering kunstmatig, kun je zeggen.

Genetische manipulatie kunnen we dan definiëren als gewasveredeling waarbij een onderzoeker zonder het DNA te hebben geanalyseerd al minstens enig idee heeft van wat er op genetisch niveau in het genoom is veranderd. Ook deze definitie is nog niet heel accuraat, maar ze slaagt er toch al redelijk goed in om het kaf van het koren te scheiden, om de genetische manipulatietechnieken (inclusief de nieuwe genbewerkingstechnieken) te onderscheiden van de andere gewasveredelingstechnieken.

Maar als we deze definitie nemen om GGO’s aan te duiden, wat is dan het probleem met GGO’s? Is het hebben van dergelijke kennis bij onderzoekers dan een goede reden om GGO’s zoveel strenger te reguleren of te verbieden? Wat heeft het hebben van dergelijke kennis bij onderzoekers, of de doelgerichtheid van de onderzoekers, of de kunstmatigheid, nu met de gezondheid of duurzaamheid van het veredelde gewas te maken?

Nieuwe genbewerkingstechnieken vallen volgens deze definitie ook onder genetische manipulatie. Maar wat is dan het verschil tussen deze nieuwe vormen en de oude vormen van genetische manipulatie? Wel, de nieuwe vormen laten geen sporen van de gebruikte veredelingstechniek na in het genoom. Stel ik geef je een nieuw veredeld gewas, ik vertel je alles over de eigenschappen van de plant en geef je het volledig in kaart gebrachte genoom, zodat je echt werkelijk alles weet over die plant. Kun je mij dan zeggen of dit nieuwe gewas bekomen werd met een nieuwe genbewerkingstechniek of met een klassieke veredelingsmethode? Nee, als ik je niet vertel hoe ik het gewas heb veredeld, ga je dat niet kunnen weten. Je kunt de veranderingen in het genoom wel zien, maar die veranderingen hadden ook tot stand kunnen komen met sommige conventionele gewasveredelingsmethoden zoals willekeurige mutagenese.

Dat heeft natuurlijk gevolgen op vlak van wetgeving. Stel Europa importeert een gewas, maar de exporteur zegt er niet bij welke veredelingsmethode werd gebruikt. Dan kunnen we niet weten of dat gewas een GGO is. Zelfs niet als we het volledige genoom analyseren. Dan kunnen we dus ook niet weten of dat gewas strenger moet gereguleerd worden.

Na de definitie is het tijd om te kijken naar de vermeende problemen van GGO’s. Hierbij geeft VELT verschillende foute of misleidende argumenten.

• “GGO’s die gebruikt worden in de landbouw komen in de omgeving terecht. Wilde kruiden kunnen de nieuwe eigenschappen overnemen met een negatieve impact op de biodiversiteit als gevolg.”

Dit geldt voor alle veredelde gewassen die gebruikt worden in de landbouw. Veredelde gewassen hebben nieuwe eigenschappen, en wilde kruiden kunnen die eigenschappen overnemen. De impact op de biodiversiteit is dan hetzelfde als bij genetisch gemanipuleerde gewassen. Het is ongewenste willekeur om GGO’s strenger te reguleren omwille van dit probleem.

• “Gebruik van GGO’s in de landbouw maakt het quasi onmogelijk voor biologisch boeren om GGO’s uit hun velden te houden. Ook al zaaien ze zelf geen GGO-gewassen, door de bestuiving vanuit nabijgelegen GGO’s-akkers komen GGO’s ongewenst in biologische voeding terecht.”

Dit is best een vreemd argument. Stel je bent een boer die volgens bepaalde principes aan landbouw wil doen. Je bent tegen, ik zeg maar wat, chemische mutagenese. Dus je bedrijft een productiesysteem dat het gebruik van chemische gemutageneerde gewassen of CGG’s verbiedt. Je giet dat verbod in regels voor een label “CGG-vrij”. Maar als een naburige boer wel chemisch gemutageneerde gewassen gebruikt, kunnen die gewassen via bestuiving ongewenst op jouw akkers komen. Het is quasi onmogelijk om CGG’s van je velden te houden. Is dat dan een reden voor de overheid om CGG’s te verbieden? Wat als een andere boer gekant is tegen het gebruik van introgressiegekweekte gewassen? Zo gaan we alles moeten verbieden.

• “Op GGO-zaden zullen patenten rusten. Dat maakt eigen zaadteelt voor biologische boeren erg lastig, want ongewenste inkruising kan tot schadeclaims van de patenthouders leiden. Agrochemische bedrijven die GGO’s inzetten in de landbouw om hun winsten te verhogen op kap van gezondheid en milieu.”

Ook in de biolandbouw worden gepatenteerde zaden gebruikt. Ook op niet-GGO-zaden kunnen patenten rusten. Patenten op zaden vormen geen reden om GGO’s strenger te reguleren of verbieden. En het zijn niet de ongewenste inkruisingen die tot schadeclaims leiden, maar wel het doelbewust gebruiken (selecteren, zaaien) van gewassen die gepatenteerde eigenschappen hebben. Dus als een boer merkt dat enkele planten op zijn veld gepatenteerde eigenschappen hebben door inkruising, en die boer gaat de zaden van die planten dan doelbewust selecteren en zaaien om zo te profiteren van die gepatenteerde eigenschappen, dan kan hij een rechtszaak verwachten.   

Bij hun petitie en in hun standpunt geven VELT en Voedsel Anders enkele foute beweringen. (Voor een uitvoerige weerlegging van enkele foute beweringen, zie het joint statement van Give Genes a Chance.)

• “Bedrijven die GGO’s maken lobbyen al jarenlang bij de Europese Commissie om nieuwe GGO’s uit te sluiten van de Europese regelgeving en verschuilen zich achter ongefundeerde uitspraken over de schijnbare voordelen van deze GGO’s, zoals duurzaamheid, verminderd pesticidengebruik en klimaatadapatie.”

Het is pijnlijk dat milieuorganisaties nog steeds beweren dat er geen verminderd pesticidengebruik is bij GGO-landbouw, want reeds in 2014 verscheen een meta-analyse volgens dewelke GGO-landbouw in vergelijking met gangbare landbouw het pesticidegebruik met 37% verminderde. Een recentere studie, die het mondiale GGO-gebruik over meer dan twee decennia bestudeerde, spreekt van een 8% daling in pesticidengebruik volgens gewicht en een 18% daling volgens ecotoxiciteit. Dus het verminderd pesticidengebruik is geen ongefundeerde uitspraak. Volgens die studies is er bij het gebruik van GGO’s minder landbouwgrond nodig en worden er minder broeikasgassen uitgestoten. En er zijn GGO’s in ontwikkeling die beter bestand zijn tegen de gevolgen van klimaatverandering. Dus ook de uitspraken over duurzaamheid en klimaatadaptatie zijn wel gefundeerd.

• “Bovendien werd de eerste generatie GGO’s meer dan 20 jaar geleden gepromoot op basis van beweringen dat het gebruik van bestrijdingsmiddelen zou worden teruggedrongen, maar deze beloften zijn nooit nagekomen. Integendeel, zij hebben de afhankelijkheid van bestrijdingsmiddelen vergroot.”

Er zijn GGO’s zoals Bt-katoen en Bt-aubergine die zelf insecticiden aanmaken, waardoor afhankelijkheid van insecticiden (in bijvoorbeeld India en Bangladesh) verminderde.

• “Bovendien bevindt de overgrote meerderheid van potentiële nieuwe GGO-producten zich nog in de onderzoeks- en ontwikkelingsfase en zullen zij wellicht nooit het daglicht zien.”

Dit is een vreemd argument, want hetzelfde moet natuurlijk gezegd worden van alle potentiële nieuwe producten. Als milieuorganisaties meer willen inzetten op klassieke veredeling, dan gaan er veel potentieel nieuwe veredelde gewassen nog in de onderzoeks- en ontwikkelingsfase zitten. Gewasveredeling is moeilijk en de meeste pogingen, ook die bij klassieke veredeling, mislukken. Dat die potentiële gewassen niet het daglicht zien is geen reden om alle klassieke veredeling strenger te reguleren.

• “De ontwikkeling van nieuwe GGO’s die bestand zijn tegen abiotische stress wordt gemotiveerd als onderdeel van de strijd tegen de gevolgen van de klimaatverandering. Deze eigenschappen, waaronder bijvoorbeeld droogteresistente, zijn vaak het resultaat van een complexe interactie tussen vele genen (polygene eigenschappen), cellulaire mechanismen en het milieu. Daarom zijn conventionele veredelingstechnieken zonder GGO’s doeltreffender gebleken bij het produceren van planten met dergelijke complexe eigenschappen.”

Opnieuw een vreemd argument. Ten eerste volgt uit de complexiteit van interacties nog niet dat conventionele veredeling doeltreffender is. Ten tweede, en meer in het bijzonder: als conventionele veredeling toch doeltreffender is, waarom doen die zaadbedrijven dan nog onderzoek in de moeilijkere veredeling met genetische manipulatie? Zijn de managers en aandeelhouders van die bedrijven te dom om in te zien dat een eigenschap zoals droogteresistentie het resultaat is van complexe interacties waardoor ze geld verspillen aan ondoeltreffende veredelingsmethoden? Als onderzoek en ontwikkeling van GGO’s toch minder doeltreffend is, dan kan de milieubeweging die zaadbedrijven toch gewoon hun gang laten gaan met die genetische manipulatie? Laat ze maar doen; die zaadbedrijven worden dan uiteindelijk toch weggeconcurreerd door de bedrijven die werken met doeltreffendere conventionele veredeling. Ten derde: de petitie gaat in het bijzonder over nieuwe genbewerkingstechnieken. Die zijn alvast veel doeltreffender dan de oudere genetische manipulatietechnieken. Dus het is nog niet zo duidelijk of conventionele veredeling wel doeltreffender is dan die nieuwe genbewerkingstechnieken. Ten vierde: genetische manipulatie is minder doeltreffend gemaakt door de strengere regelgeving. Als men conventionele veredelingstechnieken even streng zou reguleren als genetische manipulatie, dan worden die ook moeilijker, duurder en minder doeltreffend.

• “Genoombewerkingstechnieken kunnen mutaties van één stikstofbase in het DNA veroorzaken die ook in de natuur kunnen voorkomen. Maar zij kunnen ook genetische fouten veroorzaken (of-target of on-target inserties), ongeacht of vreemd DNA in het genoom van de gastheer wordt ingebracht, die in de natuur of bij conventionele kweek niet voorkomen, vooral omdat gen-editing toegang kan krijgen tot delen van het genoom die “natuurlijk” tegen mutaties beschermd zijn.”

Er zijn gewasveredelingstechnieken zoals mutagenese die niet onder genetische manipulatie vallen maar waarbij er wel overal in het genoom mutaties en genetische fouten kunnen optreden.

• “Gebleken is echter dat de overgrote meerderheid van de studies over nieuwe GGO’s gebruik maakt van bevooroordeelde methoden om te zoeken naar off-target-effecten.”

Er wordt (door de strengere regulering) bij GGO’s tenminste nog wel gezocht naar off-target-effecten. Bij veel conventioneel veredelde gewassen, waar het aantal off-target-effecten doorgaans veel hoger is, worden helemaal geen methoden gebruikt om te zoeken naar dergelijke effecten.

• “De Commissie beweert, net als de biotech-lobby, ten onrechte dat de nieuwe GGO’s in kwestie niet kunnen worden opgespoord […] De conventionele plantenveredelingsindustrie heeft bewezen dat de identificatie van haar plantenrassen reeds gebeurt met behulp van biochemische en moleculaire technieken.”

Diezelfde technieken kunnen ook gebruikt worden voor identificatie van nieuwe GGO-plantenrassen. Maar hier wordt identificatie verward met het kunnen opsporen van nieuwe GGO’s. Zoals hierboven aangehaald, laten nieuwe genbewerkingstechnieken geen sporen van de gebruikte techniek na in het genoom. Zelfs al breng je met biochemische en moleculaire technieken het hele genoom van een plant in kaart, dan nog kun je niet zeggen of er bij de ontwikkeling van dat gewas gebruik werd gemaakt van een nieuwe genbewerkingstechniek of van een andere veredelingstechniek zoals chemische mutagenese. In die zin kunnen nieuwe GGO’s niet worden opgespoord.

Om af te sluiten kunnen we ons nog de vraag stellen naar de zinnigheid van etikettering van GGO’s. Volgens de Europese regelgeving moeten producten die GGO’s bevatten een duidelijk zichtbaar label dragen. Voorstanders van die etikettering zeggen dat consumenten het recht hebben om te weten wat er in de producten zitten die ze kopen. Maar wat moeten consumenten dan allemaal weten? Moeten ze echt weten welke gewasveredelingstechniek werd gebruikt bij de ontwikkeling van een gewas dat gebruikt wordt als ingrediënt in een voedingsproduct? Indien ja, hoe specifiek moeten ze dat dan weten? Moeten ze weten of het genetische manipulatie was? Of moeten ze iets preciezer weten dat het cisgenese was? Of nog preciezer dat het agrobacterium-gemedieerde recombinatie betrof? Of nog preciezer welk gen gebruikt werd? Moeten consumenten nog meer weten over het wat, wanneer, waar, hoe, door wie en door wat van de gewasveredeling? En moet dan voor elk ingrediënt aangegeven worden hoe het veredeld werd? In plaats van de consumenten te informeren over de gewasveredelingstechnieken die gebruikt werden voor de ingrediënten, kan de consument beter geïnformeerd worden over de gezondheids- en milieu-impact van de ingrediënten. Die informatie kan worden samengevat in bijvoorbeeld een nutriscore en ecoscore. Dat zegt veel meer dan de gewasveredelingstechnieken. Milieuorganisaties hebben jarenlang campagnes gevoerd om GGO’s in een slecht daglicht te brengen, waardoor veel consumenten nu GGO’s associëren met slechte dingen. Als je dan GGO-producten gaat labelen, dan gaan veel consumenten die producten niet meer willen kopen. Dat is de reden waarom milieuorganisaties voor dergelijke etikettering van GGO’s zijn. Maar dat is geen correcte informatie, want die consumenten werden misleid over de schadelijkheid van GGO’s. Milieuorganisaties hadden evengoed een willekeurige andere veredelingstechniek, bijvoorbeeld chemische mutagenese, in een slecht daglicht kunnen plaatsen, en dan eisen dat producten die CGG’s bevatten gelabeld moeten worden. Dan gaan consumenten die producten vermijden, maar dat is dan geen echte keuzevrijheid, want het is geen goed geïnformeerde keuze.