Door het toenemende kippenleed boert Vlaanderen achteruit

Opiniestuk gepubliceerd in De Morgen (03-05-2024)

1824. In het Verenigd Koninkrijk werd de allereerste dierenwelzijnsorganisatie ter wereld opgericht, de Society for the Prevention of Cruelty to Animals. Medeoprichter en tevens de eerste veganistische dierenactivist, Lewis Gompertz, publiceerde het allereerste boek over dierenrechten.

Twee eeuwen later. Begin mei nam het Belgische parlement dierenwelzijn op in de grondwet. En op 19 april ondertekenden 40 experten op het vlak van neurobiologie en bewustzijn de New York Declaration on Animal Consciousness. Die verklaring zegt dat er sterke wetenschappelijke ondersteuning is voor het toeschrijven van bewuste ervaringen aan zoogdieren en vogels. Wat betreft reptielen, amfibieën, vissen, koppotige weekdieren (zoals inktvissen), tienpotige schaaldieren (zoals kreeften) en insecten, is er een realistische mogelijkheid dat ze bewuste ervaringen hebben. Planten hebben waarschijnlijk geen bewustzijn, dus we hoeven nog niet te pleiten voor plantenwelzijnswetten. Het is nog niet verboden om een krop sla te slaan of een kerstboom te verbranden, zoals het volgens de dierenwelzijnswet wel verboden is om een kip te slaan of een hond in brand te steken.

De afgelopen tien jaar is de kennis over dierenwelzijn sterk toegenomen. Anno 2024 nog ontkennen dat kippen leed kunnen ervaren, is totaal zinloos. Maar hoeveel leed en welzijn kunnen dieren ervaren, in vergelijking met mensen? Op die vraag zocht de onderzoeksgroep Rethink Priorities het antwoord. Ze onderzochten meer dan 90 indicatoren voor welzijnservaringen bij dieren en mensen. Het leed van een kip is misschien minder erg als dat van een mens, maar het is ook niet verwaarloosbaar. Er is nog heel veel onzekerheid, maar volgens een redelijke schatting op basis van die vele welzijnsindicatoren en biologische eigenschappen, is het ergste leed dat een kip kan ervaren ongeveer een derde zo zwaar als het ergste leed dat een mens kan ervaren.

Met deze nieuwe kennis over mensen- en dierenwelzijn kunnen we aan de slag. Voor het eerst zijn we in staat een redelijke inschatting te maken van het totale welzijn op aarde, van mensen en dieren samen. Het welzijn op deze planeet zou best wel eens negatief kunnen zijn en nog verder afnemen. Hoe staat Vlaanderen ervoor, als we kijken naar het totale welzijn?

Voor mensen zagen we de afgelopen decennia vooruitgang, wereldwijd en in Vlaanderen. Vlamingen hebben gemiddeld genomen een positief welzijn dat toenam. Vlamingen werden welvarender en gezonder, misdrijven en zelfmoordpogingen daalden, arbeidsomstandigheden verbeterden. En de bevolking nam toe, dus meer mensen die gelukkiger zijn. Hier hebben de vooruitgangsoptimisten gelijk.

Tot zover het goede nieuws. Nu halen we de dieren erbij. Wat betreft het welzijn van wilde dieren weten we het nog niet goed. Maar de meeste mensen beoordelen dat de meeste dieren in de veeteelt – dat zijn vooral kippen – meer negatieve dan positieve ervaringen hebben. Het gemiddelde welzijn van de meeste dieren in de veeteelt is dus waarschijnlijk negatief. Droom je vannacht dat je een gemiddelde kip bent in de pluimveeteelt, dan spreek je van een nachtmerrie. Het gaat slecht met de gezondheid van Vlaamse kippen: de legkippen leggen een ongezond hoog aantal eieren en de vleeskippen kennen een ongezond snelle spiergroei. En ze leven bij elkaar gepropt op hun uitwerpselen in ongezonde stallen.  

Het afgelopen decennium daalde het aantal runderen en varkens in de Vlaamse veeteelt een klein beetje, maar het aantal kippen steeg met 50%. Voor elke Vlaming leven er op dit moment zeven kippen in de veeteelt. Ook de kweek van vissen en insecten neemt toe, en er is dus een realistische mogelijkheid dat die dieren leed ervaren.

Conclusie: door de veeteelt boert Vlaanderen achteruit op het vlak van welzijn. Tellen we al het dierenleed in Vlaanderen bij elkaar op, dan zou dit best wel eens het welzijn van alle Vlamingen kunnen overtreffen. En dan is er nog de impact van de veeteelt op het welzijn van de Vlamingen. Jaarlijks sterven er 1500 Vlamingen door luchtvervuiling afkomstig van de veeteelt. Bacteriën worden resistent tegen antibiotica door het overdadige antibioticagebruik in de veeteelt. De pluimveeteelt vergroot het risico op een vogelgrieppandemie. En vleeseters ontwikkelen sneller chronische ziektes.

Nu de verkiezingen voor de deur staan, kunnen we kijken welke partijen het sterkst het totale welzijn in Vlaanderen bevorderen. Het is vrij duidelijk: dat gaan partijen zijn die het sterkst pleiten voor een afbouw van de veeteelt en voor meer diervrije voeding. Denk aan het afschaffen van veeteeltsubsidies, het invoeren van een vleestaks (vooral op kippenvlees), een moratorium op nieuwe stallen, en subsidies voor onderzoek en ontwikkeling van diervrije eiwitten zoals kweekvlees.