Stemadvies: welke Vlaamse partijen bevorderen het meeste welzijn en welke veroorzaken het meeste leed?

In aanloop naar de verkiezingen in België, kunnen we eens kijken naar welke Vlaamse partijen het sterkst het totale welzijn in Vlaanderen en de wereld bevorderen, en welke partijen het meeste leed veroorzaken. Daarvoor heb ik gekeken naar de huidige verkiezingsprogramma’s van de grootste Vlaamse partijen. (Zie ook dit opiniestuk.)

Het totale welzijn bestaat uit het welzijn van mensen, van gedomesticeerde dieren en van wilde dieren. De impact van een partijprogramma op het welzijn van wilde dieren is erg moeilijk in te schatten, dus de groep van wilde dieren laten we hier even achterwege.

Op het vak van welzijn van mensen hebben alle partijen standpunten die dat welzijn een beetje bevorderen, alsook standpunten die het welzijn eerder verlagen. Rechtse partijen die het sterkst tegen migratie zijn (Vlaams Belang en NVA), hebben waarschijnlijk de meest negatieve impact op het welzijn van mensen, want strenge migratiebeperkingen zorgen voor veel welvaartsverlies en een onrechtvaardige, grote loonkloof. Maar ook de meest linkse partijen (Groen en PVDA) hebben standpunten die slecht zijn voor het welzijn van mensen, zoals de afschaf van kernenergie en een moratorium op GGO’s.

Van alle partijstandpunten is de impact op het welzijn van mensen ofwel moeilijk in te schatten, ofwel relatief klein. Dus dan blijft er nog een groep over: de gedomesticeerde dieren. Alle partijen hechten belang aan dierenwelzijn, maar focussen daarbij vooral op de kleinere groepen van gedomesticeerde dieren, namelijk huisdieren, proefdieren en dieren voor vermaak. De grote groep van gedomesticeerde dieren zijn de veedieren en gekweekte dieren in bijvoorbeeld de aquacultuur. En daarvan zijn vooral de kleinere dieren (kippen, vissen, garnalen) dominant in aantal. Daarom dat het grootste leed in Vlaanderen hoogstwaarschijnlijk te vinden is in de veeteelt, en dan met name de pluimveeteelt (en de groeiende aquacultuur).

De meeste Vlamingen zijn van mening dat het gemiddelde welzijn van een willekeurige vleeskip in de meest gangbare pluimveeteelt in Vlaanderen een negatief welzijn heeft. Droom je vannacht dat je een vleeskip bent, dan spreek je waarschijnlijk van een nachtmerrie. Stel dat we je in een hypothetisch scenario een realistische droom kunnen geven waarin je het volledige leven van een vleeskip ervaart. Hoeveel geld zou je minstens willen ontvangen om die droom te beleven? Een Vlaming wil daarvoor gemiddeld minstens 70.000 euro krijgen. Dat toont aan dat het welzijn van een kip wel heel erg miserabel moet zijn. (Ter vergelijking: een vleeskip leeft iets langer dan een maand en het gemiddelde netto inkomen van een Vlaming is 2.200 euro per maand.)

Stel dat een mens drie keer welzijnsgevoeliger is dan een kip (dus dat bijvoorbeeld het ergste leed dat een mens kan ervaren drie keer zwaarder of erger is dan het ergste leed dat een kip kan ervaren), en dat het leven van een vleeskip of legkip zowat het spiegelbeeld is van het leven van een Vlaming (bijvoorbeeld als een Vlaming de afgelopen maand de meest positieve ervaring heeft gehad, dan heeft een kip in de Vlaamse pluimveeteelt de meest negatieve ervaring gehad). In dit geval overtreft het leed van drie kippen het positieve welzijn van een Vlaming. Welnu, in Vlaanderen leven er 7 kippen per Vlaming (een aantal dat de laatste tien jaar met 50% is gestegen). Dus het totale leed in de Vlaamse pluimveeteelt kan al gauw al het geluk en welzijn van alle Vlamingen overtreffen. Dat wil ook zeggen dat een krimp van de pluimveeteelt met 10% of een daling van de vleesconsumptie met 10% qua effect op het totale welzijn sterker is dan het verhogen van het welzijn van alle Vlamingen met 10%. De pluimveeteelt met slechts 10% krimpen is haalbaar (want bijvoorbeeld de Vlaamse varkensstapel is de afgelopen 10 jaar met meer dan 10% gekrompen en de vleesconsumptie daalde ook een beetje). Daarentegen is het welzijn van Vlamingen met 10% verhogen bijzonder moeilijk. Het is zeer twijfelachtig of een partij daarin slaagt als het haar verkiezingsprogramma volledig zou uitvoeren.

Zo kunnen we vrij eenvoudig nagaan welke partijen het totale welzijn in Vlaanderen het meeste bevorderen en het totale leed het sterkste verminderen. Dat zijn partijen die het sterkst pleiten voor een afbouw van de veeteelt, voor het verbeteren van de levens van kippen en voor meer diervrije voeding. De partijen die het meeste leed veroorzaken, daarentegen, zijn partijen die zoveel mogelijk veeteelt willen behouden en die bijvoorbeeld viskweek willen bevorderen.

Hier volgt de ranking op basis van de verkiezingsprogramma’s. Voor de kiezers in provincie Antwerpen is er de partij DierAnimal, die veruit het beste scoort op het verminderen van dierenleed door afbouw van veeteelt en promotie van diervrije voeding.

1: Vooruit

Vooruit staat op de eerste plaats op het vlak van welzijn. Het is de enige partij die letterlijk ‘afbouw van de veestapel’ in haar programma heeft staan. Verder kiezen ze voor meer diervrije eiwitten door het stimuleren van alternatieve landbouwgewassen zoals kikkererwten. En vooruit is de enige partij die expliciet aangeeft het gebruik van snelgroeiende kippenrassen (die na 40 dagen al slachtrijp zijn) te willen verbieden. Vleeskippen die te snel groeien, krijgen allerlei gezondheidsproblemen, en het meeste leed in Vlaanderen vindt plaats bij die vleeskippen.

Vooruit staat sterk achter dierenwelzijn, want ze stemde recent voor het opnemen van dieren in de Belgische grondwet.

2: Groen

Op ongeveer gelijke voet met Vooruit staat Groen, omdat deze partij ook voor een afbouw van de veestapel is (al staat dat niet zo letterlijk in hun verkiezingsprogramma). Het belangrijkste programmapunt van Groen, dat het leed in de wereld het effectiefst kan verminderen, is het stimuleren van alternatieven voor vlees, door onderzoek en ontwikkeling van alternatieve eiwitbronnen te steunen.

Groen staat sterk achter dierenwelzijn, want ze stemde recent voor het opnemen van dieren in de Belgische grondwet.

3: PVDA

PVDA erkent dat onze voeding te veel dierlijke eiwitten (afkomstig van intensieve veehouderij) bevat, en wil daarom in bijvoorbeeld alle school- en bedrijfskantines ook vegetarische schotels aanbieden (naast de klassieke vleesgerechten). Deze partij pleit ook voor het opnieuw invoeren van quota voor melk, eieren, vlees en gevogelte. Deze maatregel heeft als positieve bijwerking dat ze de veestapel lichtjes zou kunnen inkrimpen.

PVDA staat sterk achter dierenwelzijn, want ze stemde recent voor het opnemen van dieren in de Belgische grondwet.

4: NVA

Deze partij heeft geen aandacht voor de afbouw van de veeteelt of het bevorderen van diervrije alternatieven voor vlees. Hun programmastandpunt dat het sterkst het leed in Vlaanderen kan verminderen, is een verbod op het gebruik van kooisystemen voor legkippen.

NVA staat eerder negatief achter dierenwelzijn, want ze onthield zich bij de stemming voor het opnemen van dieren in de Belgische grondwet en een NVA-parlementslid stemde tegen.

5: Vlaams Belang

Vlaams Belang toont geen enkele aandacht voor het dierenleed in de veeteelt, en wil daarentegen het dierenleed bij de visvangst verhogen door ondersteuning van de Vlaamse visserijvloot.

De partij staat eerder negatief tegenover dierenwelzijn, want ze onthield zich bij de stemming voor het opnemen van dieren in de Belgische grondwet en twee parlementsleden stemden tegen.

6: Open VLD

VLD wil op zoek naar nieuwe visgronden voor Vlaamse vissers, wat het dierenleed bij de visvangst verhoogt. En ze wil aquacultuur “beleidsmatig verankeren als een volwaardige component van onze voedselstrategie”, door aquacultuuronderzoek naar vis, schaal- en schelpdieren te bevorderen en een aangepast promotiebeleid voor aquacultuurproducten te voeren. Viskweek is vergelijkbaar met pluimveeteelt en zorgt voor relatief veel dierenleed.

De partij staat sterk negatief tegenover dierenwelzijn, want ze stemde tegen het opnemen van dieren in de Belgische grondwet.

7: CD&V

CD&V is de partij die het meeste leed veroorzaakt. Ze benadrukken dat de veeteelt een belangrijke sector is voor onze voedselvoorziening en zeggen letterlijk: “Een door de overheid opgelegde reductie van de veestapel hoort daar voor ons niet bij.” Ze zijn daarenboven net zoals Open VLD voor een toename van viskweek: “Voor aquacultuur beschikt Vlaanderen over goede onderzoeksinstellingen en ruime wetenschappelijke kennis. CD&V stimuleert via gerichte financiering de opstart en ontwikkeling van bedrijven die deze kennis omzetten in productie, zowel voor vis, schelp- of schaaldieren als voor de kweek van algen en zeewier.” En CD&V verzet zich tegen een algemeen verbod op het gebruik van de bodemberoerende vistechnieken, die veel dierenleed veroorzaken. Net als Open VLD staat CD&V het meest negatief tegenover dierenwelzijn, want ze stemde tegen het opnemen van dieren in de Belgische grondwet.

Door het toenemende kippenleed boert Vlaanderen achteruit

Opiniestuk gepubliceerd in De Morgen (03-05-2024)

1824. In het Verenigd Koninkrijk werd de allereerste dierenwelzijnsorganisatie ter wereld opgericht, de Society for the Prevention of Cruelty to Animals. Medeoprichter en tevens de eerste veganistische dierenactivist, Lewis Gompertz, publiceerde het allereerste boek over dierenrechten.

Twee eeuwen later. Begin mei nam het Belgische parlement dierenwelzijn op in de grondwet. En op 19 april ondertekenden 40 experten op het vlak van neurobiologie en bewustzijn de New York Declaration on Animal Consciousness. Die verklaring zegt dat er sterke wetenschappelijke ondersteuning is voor het toeschrijven van bewuste ervaringen aan zoogdieren en vogels. Wat betreft reptielen, amfibieën, vissen, koppotige weekdieren (zoals inktvissen), tienpotige schaaldieren (zoals kreeften) en insecten, is er een realistische mogelijkheid dat ze bewuste ervaringen hebben. Planten hebben waarschijnlijk geen bewustzijn, dus we hoeven nog niet te pleiten voor plantenwelzijnswetten. Het is nog niet verboden om een krop sla te slaan of een kerstboom te verbranden, zoals het volgens de dierenwelzijnswet wel verboden is om een kip te slaan of een hond in brand te steken.

De afgelopen tien jaar is de kennis over dierenwelzijn sterk toegenomen. Anno 2024 nog ontkennen dat kippen leed kunnen ervaren, is totaal zinloos. Maar hoeveel leed en welzijn kunnen dieren ervaren, in vergelijking met mensen? Op die vraag zocht de onderzoeksgroep Rethink Priorities het antwoord. Ze onderzochten meer dan 90 indicatoren voor welzijnservaringen bij dieren en mensen. Het leed van een kip is misschien minder erg als dat van een mens, maar het is ook niet verwaarloosbaar. Er is nog heel veel onzekerheid, maar volgens een redelijke schatting op basis van die vele welzijnsindicatoren en biologische eigenschappen, is het ergste leed dat een kip kan ervaren ongeveer een derde zo zwaar als het ergste leed dat een mens kan ervaren.

Met deze nieuwe kennis over mensen- en dierenwelzijn kunnen we aan de slag. Voor het eerst zijn we in staat een redelijke inschatting te maken van het totale welzijn op aarde, van mensen en dieren samen. Het welzijn op deze planeet zou best wel eens negatief kunnen zijn en nog verder afnemen. Hoe staat Vlaanderen ervoor, als we kijken naar het totale welzijn?

Voor mensen zagen we de afgelopen decennia vooruitgang, wereldwijd en in Vlaanderen. Vlamingen hebben gemiddeld genomen een positief welzijn dat toenam. Vlamingen werden welvarender en gezonder, misdrijven en zelfmoordpogingen daalden, arbeidsomstandigheden verbeterden. En de bevolking nam toe, dus meer mensen die gelukkiger zijn. Hier hebben de vooruitgangsoptimisten gelijk.

Tot zover het goede nieuws. Nu halen we de dieren erbij. Wat betreft het welzijn van wilde dieren weten we het nog niet goed. Maar de meeste mensen beoordelen dat de meeste dieren in de veeteelt – dat zijn vooral kippen – meer negatieve dan positieve ervaringen hebben. Het gemiddelde welzijn van de meeste dieren in de veeteelt is dus waarschijnlijk negatief. Droom je vannacht dat je een gemiddelde kip bent in de pluimveeteelt, dan spreek je van een nachtmerrie. Het gaat slecht met de gezondheid van Vlaamse kippen: de legkippen leggen een ongezond hoog aantal eieren en de vleeskippen kennen een ongezond snelle spiergroei. En ze leven bij elkaar gepropt op hun uitwerpselen in ongezonde stallen.  

Het afgelopen decennium daalde het aantal runderen en varkens in de Vlaamse veeteelt een klein beetje, maar het aantal kippen steeg met 50%. Voor elke Vlaming leven er op dit moment zeven kippen in de veeteelt. Ook de kweek van vissen en insecten neemt toe, en er is dus een realistische mogelijkheid dat die dieren leed ervaren.

Conclusie: door de veeteelt boert Vlaanderen achteruit op het vlak van welzijn. Tellen we al het dierenleed in Vlaanderen bij elkaar op, dan zou dit best wel eens het welzijn van alle Vlamingen kunnen overtreffen. En dan is er nog de impact van de veeteelt op het welzijn van de Vlamingen. Jaarlijks sterven er 1500 Vlamingen door luchtvervuiling afkomstig van de veeteelt. Bacteriën worden resistent tegen antibiotica door het overdadige antibioticagebruik in de veeteelt. De pluimveeteelt vergroot het risico op een vogelgrieppandemie. En vleeseters ontwikkelen sneller chronische ziektes.

Nu de verkiezingen voor de deur staan, kunnen we kijken welke partijen het sterkst het totale welzijn in Vlaanderen bevorderen. Het is vrij duidelijk: dat gaan partijen zijn die het sterkst pleiten voor een afbouw van de veeteelt en voor meer diervrije voeding. Denk aan het afschaffen van veeteeltsubsidies, het invoeren van een vleestaks (vooral op kippenvlees), een moratorium op nieuwe stallen, en subsidies voor onderzoek en ontwikkeling van diervrije eiwitten zoals kweekvlees.

Most animals die prematurely, most humans don’t

In human history, one in two children died prematurely, before becoming an adult. Today, one in twenty humans die before the age of 15. Somalia, where half of the population lives in extreme poverty, has the highest child mortality rate of one in seven. Non-human animals fare far worse. Almost all newborn animals die before reaching reproductive age. For wild birds, one in ten survives and is able to reproduce. That means nine out of ten die prematurely. For mammals (mostly rats) and farmed animals (mostly broiler chickens), only one in a hundred reaches adulthood. Amphibians (mostly frogs) and fish (mostly bristlemouths) have the highest premature mortality rates of all vertebrate animals: 999 out of 1000 newborns die before reaching adulthood. Humans are the only population where almost every child can become an adult and reproduce. How much suffering do wild and farmed animals experience when their premature mortality rates are so much higher than those of children living in extreme poverty?

Calculations

The most abundant wild bird species is the red-billed quelea. A female adult bird lays 3-4 eggs in a clutch, 2 clutches per year and has a lifespan of 2-3 years. That is about 20 offspring per couple. To avoid exponential population growth, only two offspring can survive and reproduce, for each adult couple. That means 9 out of 10 birds die.

The common wild mammal genus is the rat. Adult rats live 1-2 years and have on average 9 rats per litter with 10 litters per year. That is 100-200 offspring per couple, only two of them can survive.

Frogs are the most abundant order of amphibian. A frog spawn has 4000 eggs.

The most abundant fish genus (and also the most abundant vertebrate genus), is the bristlemouth. Many fish species lay more than 1000 eggs.

The most common farmed animal is the broiler chicken. On breeder farms, a chicken lays 150 eggs, almost all of them are raised as broilers and slaughtered prematurely at an age of 6 weeks.

On the genocide in Gaza: a rational ethical take on the conflict in Israel

Six months ago, the genocidal terrorist group Hamas executed a highly immoral and unjustified large terrorist attack on Israelis. Israel retaliated by attacking Gaza, which quickly turned into a highly immoral and unjustified genocide on the people in Gaza. Yet, many people, and especially people on the right side of the political spectrum and Jews, are supportive of Israel and are very reluctant to call the war in Gaza a genocide. That pro-Israel position and genocide denialism is irrational (inconsistent) and unethical. The fundamental problem is nationalism. In this conflict, the nationalism of the Zionists is the real source of the conflict. To obtain peace in the Middle-East, we need ‘Truth and Reconciliation‘ (as in South-Africa), whereby all atrocities by all parties are acknowledged. Just like we should not deny that the Hamas attack on October 7th was genocidal and terrorist, we should not deny that Israel’s attack on Gaza is genocidal.

An imaginary scenario to understand the root problem of the conflict

Many believe that Hamas started the current Gaza war, in the sense that Hamas is the culprit. This is clearly not true. Looking at history with an impartial eye, it is very clear what are the major events that caused the Israel-Palestine conflict. Israel started the conflict in 1948, and in every violent eruption since the start, Israel reacted disproportionately with violence.

Imagine that nationalist Muslim immigrants in Europe unilaterally declared that a region in Europe, say Flanders in Belgium, is from now on their state, an Islamic state, after having executed terrorist attacks in Flanders for decades. Especially for right-winged people who are afraid of Muslims, it should be obvious how local people in and around Flanders would react. The Flemish people would fight those nationalist Muslim immigrants. Probably Germany, the Netherlands and France would go to war against the new occupier. Then imagine that those Muslim nationalists strike back and commit ethnic cleansing in Flanders. They destroy 500 Flemish villages, kill hundreds of Flemish people in mass executions, expel a million of Flemish people, drive more than a million Flemish people together in a small area in the west coast of Flanders. They end up winning the war and really occupying Flanders. It is full colonization: they take all natural resources, destroy the farmlands of Flemish farmers, build walls in Flanders to separate the Flemish people from the nationalist immigrants.

You can easily understand that the surviving Flemish people will become very angry against Muslims. Their hatred towards Muslims becomes so extreme, that many of those Flemish people join terrorist organizations that fight against the Islamic state in Flanders. If 7 decades later a Flemish genocidal terrorist group, active in the west coast of Flanders, executes a terrorist attack on the people in the Islamic state, after which the Islamic state starts a war in the Flemish west coast, who would be the real culprit of this war in the west coast? It would be unethical to say that it is that Flemish terrorist group. Even saying that the conflict, with its long history, is so complex that it is impossible to say who started it, shows a lack of moral vision.

Of course, such a worry that nationalist Muslim immigrants occupy a region in Europe and turn it into an Islamic state, is unfounded: it is extremely unlikely that Muslim immigrants actually manage to do that, and only a tiny minority of Muslims have such nationalist colonialist ambitions. Yet, especially people on the far right side of the political spectrum in Europe do have such a worry. That concern is a major reason why those right-winged people want to close borders and stop immigration. They distrust and hate Muslims. As Israel fights Muslims in Gaza, the far right now takes the side of Israel. Even if most antisemites are also on the far right.

The support of the (far) right for Israel is extremely ironic: Israel is the only example in recent history where a group of religious nationalist immigrants actually did unilaterally declare a region to be a religious state for their own people. Zionists are Jewish nationalists. After the first world war, many Zionists migrated to Palestine. Some Zionists joined terrorist organizations. In fact, the founder of prime minister Netanyahu’s Likud party, Menachem Begin, was once the leader of the terrorist group Irgun. Then, in 1948, those Zionist immigrants unilaterally declared a part of Palestine to be the state of Israel, against the will of the local people. That caused a war, in which Israel committed ethnic cleansing (the Nakba) and occupied an even larger territory. Israel destroyed 500 villages, killed more than 15000 Palestinians and forced nearly a million people to flee. Twenty years later, Israel started another war by attacking Egypt, committed ethnic cleansing again (the Naksa), and conquered an even larger territory. In all subsequent wars and conflicts large and small, where Palestinians or neighboring countries attacked Israel, Israel reacted disproportionately by killing more people than the number of Israelis killed by Israel’s attackers.

The state of Israel has no right to exist, because of unwanted arbitrariness

The fact that Zionists unilaterally declared a large part of Palestine to be the state of Israel, for the Jewish people, and that the Israeli Declaration of Independence in 1948 was rejected by many local people, means that the state of Israel has no right to exist. Imagine you want to found a new state or country. You cannot simply declare a piece of land to be your state. Only if no-one has a problem with you founding a state on that land, you may do so. The same goes for everyone, without arbitrary exceptions. Hence, it also goes for Jewish people. For a Declaration of Independence to be valid, it has to be accepted unanimously by all affected people. That goes for all Declaration of Independence, without arbitrary exceptions. Hence, it goes for the Israeli Declaration as well.

So the state of Israel has no right to exist, because the Israeli Declaration of Independence was not unanimously approval by all affected people. But if Arabs are allowed to live in Palestine, then so are Jews. In fact, everyone is allowed to live in Palestine, without arbitrary exceptions. This not only goes for Palestine. Everyone is allowed to live in every region, without arbitrary exceptions of regions. So Jews are allowed to live in Antwerp, New York, Jerusalem, Tel Aviv and every other city, town or municipality. No arbitrary exceptions for Jews. No arbitrary exceptions for anyone. Hence, national borders should be open, migration should be free, and all Jews are allowed to migrate to Palestine and live there. But what migrants are never allowed to do, is declaring an arbitrary region (usually conveniently chosen to be the region where they migrated to) to be a state for an arbitrary group of people (usually, conveniently chosen to be the group of which they consider themselves as members), as long as at least someone objects. The problem is: this is exactly what the Zionist immigrants did in Palestine, and it is not allowed, because it involves unwanted arbitrariness.

Unwanted arbitrariness is the one and only real and fundamental immorality, according to a rational ethicist. What is the real reason why antisemitism is wrong? Because discrimination of Jews involves unwanted arbitrariness. Despising and excluding Jews is arbitrary, because Jews are one arbitrary group of people amongst all possible groups that can equally be despised and excluded, and at least someone (e.g. a Jew) does not want such disdain and exclusion. Why is denying a particular genocide (like the Holocaust) wrong? Because denying that one genocide and not another is arbitrary, and at least someone (e.g. a survivor of that denied genocide) does not want such denialism.

What Zionists did, involved unwanted arbitrariness. First, why did their state have to be in the Middle-East, in Palestine?

• Because the Jewish people originated in that region? That may be, but that means the Jewish people also originated in the Middle-East, so why not take the whole Middle-East to be the Jewish state? Taking Palestine instead of the whole Middle East or the whole world, is arbitrary. And many other people also originated in Palestine, so why are they not allowed to declare Palestine as their state, for their own people? And if Belgians are humans and humans originally came from Africa, that doesn’t legitimize the colonization of the Congo by Belgians. Note furthermore that according to the holy book of the Jews (the Hebrew Bible), Palestine is not even the original place of the Jews. Abraham came from Mesopotamia (modern-day Iraq). So this argument doesn’t make any sense.
• Because Palestine had a low population of local people, and hence low resistance? Clearly false: there happened to be enough people in Palestine who did not want a Jewish state there and were willing to make it very unsafe for the Jews there. Why didn’t the Zionists choose Nevada instead? That is also a desert like Israel, Las Vegas shows that one could make that desert fertile, flourishing and rich, the outcasted Mormons in neighboring state Utah showed that discriminated religious groups can live safely for decades in that region, and in 1948 Nevada had a 200 times lower population density than Palestine. Nevada would have been an ideal place for the Jewish state, much better than Palestine. But the Zionists really absolutely wanted Palestine.
• Because Jews are safer in the state of Israel? No, Jews are much safer in Antwerp or New York than in Israel, and these cities are not even Jewish states. Before 1948, Zionists already knew there were local people in Palestine who would cause trouble to Jews, especially when Jews would claim that land as theirs.
• Because in their Holy Book (the Hebrew Bible), Yahweh said that the land of Palestine belonged to the Jews? Sure, but the Hebrew Bible is just one of all the holy books in the world, and Yahweh is just one of the possible Gods. If this “my God says so in this book” argument is a valid argument, then everyone is allowed to pick or write an arbitrary holy book in which an arbitrary god assigns an arbitrary piece of land to that person. That is a very convenient justification for taking land. But is clearly has unwanted consequences. It is self-defeating, because Palestinians would be allowed to take Israel and declare it to be their state.
• Because Palestinians are Muslims and Muslims already have many Islamic states whereas Jews did not have a single Jewish state? No, even if Muslims didn’t have Islamic states, Jewish Zionists were still not allowed to conquer and colonize land and declare it to be a Jewish state. Plus: many Palestinians were non-Muslim Arabs (such as Christians,…).
• Because Jews were so much discriminated throughout history, that to compensate their damage, they acquired the right to arbitrarily pick a piece of land and declare it a Jewish state for the Jewish people? No, no matter how much harm one incurred, never does one acquire such a right. Being stolen a million dollar does not give one the right to steal a dollar from someone else. Victims of a crime are not allowed to become perpetrators of a crime. Survivors of a genocide should not commit ethnic cleansing.

So there are no valid reasons why a piece of Palestine belongs to Jews and should be the religious state of Israel. The choice for Palestine involved arbitrariness. And at least someone did not want the consequences of that arbitrary choice of the Zionists. So Israel is founded on unwanted arbitrariness, which is inherently immoral.

Israel’s defense is disproportionate

Defenders of Israel invoke the argument that Israelis have the right to defend themselves against terrorists and go after the terrorists that harmed them. If the terrorists are hiding in Gaza and keeping Israeli hostages there, then Israel has the right to invade and attack Gaza, to kill the terrorists and free the hostages.

This right to self-defense is partly true in the case of Israel. Although the state of Israel has no moral right to exist as a Jewish state, and hence no right to defend itself, everyone, including the Jewish people, has a right to live in the region of Palestine. And everyone who lives in that region in the Middle-East, including Jewish people, has a right to defend themselves against terrorists.

Everyone has the right to self-defense, but no-one has the right to use disproportionately large amounts of violence in self-defense. And that is the problem with Israel: it always reacted disproportionately in all previous conflicts, and now it reacts disproportionately again. Within a few weeks, the number of Palestinian victims (that were not Hamas militants) killed by Israel was already more than ten times higher than the number of Israeli victims killed by Hamas on and since October 7^th.

There is an easy test to see whether this ratio is disproportionate, by asking the question: what if all those victims were Israeli Jews? What if all people in Gaza, except for the Hamas militants, were Israeli Jews, being kept hostage by Hamas? Then clearly Israel would not react as carelessly and brutally as it does now, causing so many victims. Consider a thought experiment, where the Hamas terrorists were hiding in and operating from tunnels under Tel Aviv. They committed a terrorist attack in a neighborhood around Tel Aviv, killing more than 1000 people. Would Israel terrorize the citizens of Tel Aviv, by roof knocking them (the ineffective and often dangerous dropping of small bombs on homes as prior warnings of an imminent large-scale bombing attack)? Would it call for the mass evacuation of the Tel Aviv citizens, not guaranteeing they can safely return home later (just like Israel for decades doesn’t allow Palestinian refugees to return), and then bomb Tel Aviv to pieces so the Tel Aviv refugees cannot return home at all? Would it say that all citizens who remain in Tel Aviv and do not flee would be considered as being complicit with Hamas? Would it block the import of humanitarian aid, food and water into Tel Aviv? Would it destroy hospitals and then block the import of essential medical equipment, such that many babies in Tel Aviv die? Would it force all the people in Tel Aviv to flee to a very small overcrowded place in the south of Tel Aviv, where they cannot escape and where food is scarce? Would it then bomb that crowded place of refugees? No, that is not how Israel would fight terrorists in that case. It is clearly not the morally acceptable way to fight terrorism. Yet, when it comes to Gaza, Israel did just those things.

The disproportionate retaliation by Israel is a bit comparable to disproportionately harmful measures to contain a pandemic. Suppose we had no vaccines against covid, would it then be ok to kill people in infected areas, such that infected people die and hence are no longer available to spread the disease? Or if a vaccine was developed that is ten times as deadly as the disease itself, would it be wise to vaccinate everyone to fight the pandemic? Clearly not. One would not do everything it takes to eliminate a pandemic virus. Similarly, one should not do everything it takes to eliminate a terrorist group. If no safe, effective and ethical options are available, one should accept the pandemic in the sense that one should not take the drastic measures that do more harm than good. Similarly, if no safe, effective and ethical options are available to stop all terrorism, one should accept the terrorism in the sense that one should not take the drastic measures that do more harm than good. You may defend yourself against an aggressor, but not at all costs.

There is sufficient evidence of genocide committed by Israel

So now we see Israel committing genocide. The four pieces of the evidence below are sufficient to call this a genocide.

First, within a few months, Israel already killed more than 100(!) times as many children as the genocidal Hamas. Israel already killed more than 1% of the Gaza population.

Second, Israel forced more than a million Gazans to flee to the south of Gaza where they cannot escape, Israel knew they cannot escape there, and then Israel started bombing the south of Gaza. Israel did not allow those Gazans to escape to safety, because Israel is not willing to receive the millions of Gaza refugees. The Gaza people would be safer in Israel then in Gaza, yet, Israel does not allow Gazans to flee into Israel. In fact, there are millions of Palestinian refugees in neighboring countries, and after decades Israel is still not willing to allow the return of those refugees. Many people in Gaza are refugees who fled from the ethnic cleansings by Israel in 1948 and 1967. Those Gazan refugees have a right to return to their hometowns in Israel. Israel does not allow that, even when it is attacking their refugee homes in Gaza. Hence, Israel went twice after many Palestinians. Bomb them here, then bomb them there again.

Third, Israel is blocking food, water, electricity, medical equipment and humanitarian aid into Gaza, after having destroyed health infrastructure in Gaza. Israel even killed humanitarian aid workers in Gaza (almost 200 by now) who tried to help Palestinians.

Fourth, and strikingly, the leader of Israel (Netanyahu) said to its soldiers to remember what Amalek did, referring to the people (the Amalekites) who according to the holy book of Israel (the Hebrew Bible) were victims of a 100% complete genocide committed by Israel’s first leader (King Saul). King Saul commanded to kill every one of the Amalekites, after which his soldiers effectively killed everyone (except the king of the Amalekites, who eventually died as well). Since that genocide, the Amalekite people no longer exists. Note that the Amalekites were a people, like the Palestinians are a people (with families, women and children), whereas Hamas is not a people but a militant group. So Amalek cannot refer to Hamas.

Note that genocide is the inevitable outcome of the strategy chosen by Israel. Israel wants to eliminate anti-Semitic terrorism at all costs, by bombing places in Palestine. Since its origin in 1948, Israel made Palestinians so angry, that if all Hamas terrorists would be killed, there will be many surviving Palestinians left who are so extremely angry that they will join new terrorist groups. Every Palestinian becomes a potential terrorist, if Israel keeps on making Palestinians so angry. And that means Israel has to kill all Palestinians if it wants to eliminate all terrorism risks. Making Palestinians more and more angry against Israel is not an effective way to decrease terrorism threats.

Genocide denialism is immoral

Many people are still denying that Israel is committing genocide. This genocide denialism is like Holocaust denialism: it is immoral. We should not deny (or trivialize) the Holocaust, not deny (or trivialize) the terrorist attack by Hamas, not deny (or trivialize) the Nakba ethnic cleansing by Israel and not deny (or trivialize) the genocide in Gaza by Israel. We should be consistent in not denying or trivializing any genocide, terrorist attack or ethnic cleansing. No arbitrary exceptions. People who are against Holocaust denialism should not deny the genocide committed by Israel. People who are against the Hamas terrorism attacks should not deny the terrorist attacks by Zionist paramilitary terrorism organizations like Irgun (Etzel) in the 1930s and 40s, whose members later had powerful political positions in the state of Israel. We should be consistent, not arbitrary, in our condemnation of genocide and terrorism.

Some defenders of Israel argue that Palestinians are not even a people, and hence genocide (killing a people) is impossible (like killing a rock is impossible). This is pure denialism: there are clearly people who call themselves Palestinians and consider themselves members of the Palestinian people. That people even has a flag.

Many people say that Hamas is genocidal, as it wants to eradicate Palestine from Jews, “from the river [Jordan] to the [Mediterranean] sea”. That is true: such explicit intention makes Hamas genocidal and hence immoral. But we should not forget that Israel, although not having said the words “from the river to the sea”, did actually ethnically cleanse Palestine from Palestinians, all the way from the river to the sea. They did so in 1948, the Nakba. They didn’t have to say it, because they simply did it. Since 1948, Israel never accepted a Palestinian state (not in the West Bank, not in Gaza, not anywhere else between the river and the sea) and never allowed the return of the millions of refugees to their homelands between the river and the sea. In this case, the Gaza genocide denialist defenders of Israel are too naïve, thinking that if one does not very explicitly call for a genocide, it cannot be called a genocide. Netanyahu’s implicit call for genocide by referring to Amalek, is of no or minor concern to those defenders of Israel.

Some genocide denialists claim that the number of Palestinians in Gaza and the rest of the world increased over the past decades. With the fact that Israel is militarily capable of effectively committing genocide (for example it has nuclear weapons which it can drop on Gaza to kill everyone), the rising population of Palestinians can only indicate that Israel does not have the intention to commit genocide. No intentions means no genocide. But the population of Gazans did decrease in the past few months, due to the massive killings by Israel (the growth rate in Gaza is 2,4% per year, whereas Israel killed 1,5% of the population in 6 months, which corresponds with a population decline of 3% per year, larger than the growth rate). The long term growth of the Palestinian population cannot be used to deny the past ethnic cleansings by Israel. Otherwise the growth of the Jewish population (there are now more Jews in the world than in the year 1900, before the Holocaust) could be used to deny the Holocaust.

Israel cannot explicitly call for genocide, because then it would lose its international military and economic support. Hamas, in contrast, can explicitly call for genocide, because then it gains military and economic support (from Iran) and it has no international relations to lose. So this is the most straightforward explanation why Israel is not whereas Hamas is explicitly calling for genocide. But for Israel, the Hamas attacks offered a good excuse to commit genocide without having to explicitly call for genocide. Now it can commit a lot of atrocities, violate humanitarian laws, violate rights, all in the name of eliminating terrorists and freeing hostages. It can kill more than 1% of a people, 10.000 children, and gets away with it.

How can you commit murder and get away with it? First you make your target person very angry, for example by bullying that person, preventing him from going to work, saying that he is not allowed to live there, claiming all his property to be yours, telling everyone that he is a violent person, trespassing on his property, insulting him,… Eventually that person gets so angry that he’ll resort to physical violence towards you. Now you can show everyone the evidence that he is indeed a violent person, so you get support from others. They grant you the right to defend yourself against his aggressive attacks. Then you let the violence escalate: every time he hits you, you hit him harder. Finally, when he punches you in the stomach once again, after you recovered from your wounds you go after him and kill him. You can say that this was proportionate self-defense and necessary to stop him from punching you in the stomach. When people criticize you for acting disproportionately, you can say that you were bullied at school and that those critics just hate people like you who were bullied. The analogy with Israel committing genocide and getting away with it, should be clear. The bullied are not allowed to become bullies. The victims of genocidal discrimination such as antisemitism, are not allowed to commit genocide.

Antizionism is not antisemitism

Zionism is a nationalist ideology. Nationalism involves unwanted arbitrariness (discrimination). Hence, Zionism is an immoral ideology. And now we see how much violence and suffering Zionism brought us.

Now, Zionists are Jews, Israel is a Jewish state and many Jews support Israel. That means the genocide deniers and Israel defenders can easily accuse antizionists who criticize Israel as being antisemites. This accusation is also immoral: accusing someone who doesn’t discriminate Jews for discriminating Jews, is wrong. And the accusation is based on a mechanism that underlies discrimination, which makes it even more wrong.

Antizionism doesn’t discriminate Jews. Non-Jewish antizionist people don’t claim to have the right to found their own state. Just like they don’t have that right, they believe that Jews don’t have that right either. The same goes for the right to commit ethnic cleansing, the right to commit genocide and the right to use disproportionate amounts of violence in self-defense. Antizionists believe that antizionists and non-Jews do not have those rights and that Jews do not have those rights either. So those antizionists treat non-jews and jews the same: none of them can do what Zionists did in Israel. Hence, antizionists do not discriminate against Jews: they treat Jews just the same as non-Jews. Antizionists are not taking away rights from Jews, because Jews didn’t have those rights in the first place. No-one had those rights to colonize and to commit genocide and ethnic cleansing, according to antizionists.

The accusation of antisemitism is based on a dangerous mechanism that often underlies discrimination: generalizations from individuals to groups. If some members of a group cause a problem, all members of the group are targeted and hated. This reasoning results in group discrimination. For example, believing that if some Jews (like Netanyahu) are the culprit (of genocide), then all Jews should be hated, easily ends up in antisemitism. And if some other Jews support Netanyahu and the state of Israel, this antisemitism gets worse. Now people can start hating and attacking Jews in New York who had nothing to do with Israel, simply because they belong to a group (the Jewish people) of which many other members support colonization, ethnic cleansing and genocide.  By conflating antizionism with antisemitism, the defenders of Israel indicate that group generalizations are permissible. It insinuates that all Jews are Zionist, which is untrue. There are in fact many Jews (such as the Jewish Voice for Peace) who do criticize Israel and are against the war in Gaza. They separate Jewish identity from support for Israel. As long as such Jews exist, antizionism cannot be antisemitism.

Note that in above, I spoke about “religious nationalist immigrants” (i.e. Zionists) as being the culprit of the conflict in the Middle-East. What is the problem with those people? Not that they are immigrants, neither that they are religious (Jewish), but that they are nationalists.

One state for all is the only morally defensible solution

As nationalism is the real culprit underlying this decade long conflict, it is clear that the solution should be antinationalist. That basically means that all of Israel and Palestine should be considered as one state for all peoples. Call that state the Levant.

How to get there? First, an unconditional cease fire of course. Second, undermining the support of Palestinians for terrorist groups like Hamas. What Israel does now, is fueling terrorism: Israel is making Palestinians more and more angry towards Israel. That is not a sustainable solution for peace. Taking this road, safety for Jews in Israel can only be achieved by an almost complete genocide, killing almost all Palestinians. As long as there are Palestinians alive who are made very angry, Jews will not be really safe in Israel.

Israel can decrease the support of Palestinians for genocidal terrorist groups like Hamas, by letting those Palestinians choose the side of Israel. Israel could in an official peace declaration say to those Palestinians: “From now on you become full Israeli citizens, with equal rights as Jews. We will consider you as members of our people, the Jewish-Palestinian people. We are one people. We will treat you as you were Jews, like if you had a specific Jewish religion with its own traditions and customs that we will respect. All the refugees can return to their homes. If your house is taken by Israeli’s, the owners will pay you the price you ask. If your house has been destroyed, the government of Israel will pay you the price you ask. We will give you sufficient compensation fees for the next decades, for all the damages that we incurred on you. We will also subsidize housing for you, just like we do with Jewish colonists on the West Bank. Our goal is for you to become as prosperous as Jews in Israel. The borders between Gaza, the West Bank and Israel are now open. You can report yourself at the municipality where you want to live. Israel will no longer be called a Jewish state. Israel will from now on be called Levant. The West Bank will be part of Levant, but everyone, including all Muslims, are just like Jews allowed to colonize it. Settlers, including Jewish settlers, who use violence, will be imprisoned. The imprisoned Palestinian children in Israeli jails will all be released. For the Gazans who want to stay in Gaza: Gaza will become a separate state, with open borders with Levant. Levant will finance the complete restoration of Gaza, with tax money from Jewish settlers.”

Wat als… je voorouders nog leefden? Over morele illusies en voeding.

Jij bent een mens, dus jou mogen we niet opeten. Jij hebt het recht om niet tegen je wil in gedood en opgegeten te worden. Maar nu gaan we het spannend maken, zeker als je nog vlees van een dier eet. Stel dat al je voorouders nog leefden. We kunnen ze op een rij plaatsen: helemaal links sta jij, daarnaast je moeder, je grootmoeder, enzovoort. Was je betovergrootmoeder een mens? Als Hannibal haar zou opeten, was hij dan kannibaal? Natuurlijk. We gaan verder langs de rij. Hier staat je hoogopperaartsvooredelstamoudbetovergrootmoeder (ja, dit woord bestaat wel degelijk: ze is de 513e in de rij en leefde meer dan 10.000 jaar geleden). Heeft zij het recht om niet tegen haar wil in gedood en opgegeten te worden? Ze heeft dat recht, zeg je? Dan gaan we verder. De volgende is ook een mens met dat recht? En haar moeder? Ook? Nu wordt het spannend, want we gaan door, miljoenen plaatsen verder in de rij, tot je voorouder die 500 miljoen jaar geleden leefde. Hier staat ze. Of liever: zwemt ze. Jouw overover – een tiental miljoen keer ‘over’ – overgrootmoeder zag eruit als een vis. Ze is ook mijn voorouder, en die van alle hedendaagse vleeskippen, want alle gewervelde landdieren, van vogels tot mensen, stammen af van haar. Dus de vraag is simpel: wie van die personen in de rij mogen we opeten? Wanneer zijn we kannibaal?  

Kijken we naar onze voorouders, dan kunnen we geen scherpe grens trekken tussen mensen aan de ene kant en niet-menselijke dieren aan de andere kant. We kunnen geen voorouder aanduiden die een mens was, wiens moeder geen mens was. Als we een voorouder aanwijzen en zeggen dat alle voorouders aan haar linkerkant niet mogen opgegeten worden, en de voorouders aan haar rechterkant wel, dan vervallen we in pure willekeur.

We zien nog meer willekeur in onze voedingskeuzes. Mensen, honden, katten, apen, olifanten en dolfijnen mogen we niet opeten, maar varkens, kippen, kalkoenen en koeien wel? Stel een buitenaards wezen bezoekt de aarde en vraagt ons om eens uit te leggen wie we hier mogen opeten. Daar zit geen logica in. En wat zouden we doen met een varken-mens chimaera? Met nieuwe methoden in de biotechnologie kunnen wetenschappers embryo’s kweken waarvan een deel van het lichaam bestaat uit varkenscellen en een ander deel uit mensencellen. Gaan we zeggen dat dat individu een mens is en niet mag gegeten worden als de verhouding mensencellen tegenover varkenscellen boven een willekeurige drempelwaarde komt?

Hier stuiten we op enkele morele illusies. Dat zijn spontane hardnekkige morele oordelen waar eigenlijk geen logica in zit. Vleeseters denken dat bijvoorbeeld een peuter of een hond belangrijker zijn dan een varken of een kip, in de zin dat we het ene individu niet mogen opeten en het andere wel. Dit is te vergelijken met de bekende optische illusie van de twee lijnstukken die pijlpunten hebben aan de uiteinden. Het lijnstuk met de naar buiten wijzende pijlpunten lijkt korter dan het lijnstuk met de naar binnen wijzende pijlpunten. Daar zit geen logica in: waarom zou de richting van de pijlpunten de lengte bepalen? Zo ook lijkt voor een vleeseter het ene wezen minder waardevol te zijn dan een ander, zonder dat daar een goede reden voor te vinden is. Dit is niets anders dan discriminatie, een vorm van ongewenste willekeur. En het wordt nog erger: velen denken dat er zoiets bestaat als de mens als soort, dat alle mensen een bepaalde essentie delen dat hen onderscheidt van niet-mensen. Dit is te vergelijken met een andere optische illusie van de zwarte vlekken. Sommigen zien in een willekeurige groep van vlekken het patroon van een hond. Van zodra je de hond ziet, denk je echt dat die vlekken iets bijzonders met elkaar gemeen hebben.

Elke dag maken we keuzes wie en wat we eten. Maar het blijkt dat die keuzes vol zitten met morele illusies.

Crucial considerations for (anti)natalists

Antinatalists believe it is better not to have kids, whereas natalists say we should have more kids. This article briefly reviews the most important considerations for natalists and antinatalists.

First, there are the direct effects on the newborn individuals. Antinatalists have an asymmetric axiology, i.e. an asymmetric weighing of positive and negative welfare. They believe adding a person to the world who has a negative welfare is always bad (all else equal), whereas adding a person who has a positive welfare is not always good (it can be neutral). Or they believe that a unit of suffering morally counts heavier than a unit of happiness. Or that eliminating suffering gets priority above increasing happiness. In general, they believe avoiding something negative is more important than creating something positive.

Most humans have a positive welfare (a life worth living), but a minority has a negative welfare (they would prefer never having been born). When you are thinking about having children, you do not know how happy they will be. Most likely they will have a positive lifetime well-being, but there is a risk that a child gets a negative well-being. If adding a person with a positive welfare is neutral or only slightly positive, whereas adding a person with a negative welfare is always negative, it becomes bad overall to add a person to the world, because there is always a small risk that the person gets a negative welfare. It is like a bet with a large probability of not winning money and a small probability of losing money. With such a bet, you lose money in expectation, so it is better not to take that bet.

So the first crucial consideration is: how asymmetric do you consider positive and negative outcomes? This is a normative or evaluative consideration: it is a personal moral judgment, not based on objective facts about how much happiness and suffering people experience.

But we should not only consider the direct effects on the offspring, but also all indirect effects that the offspring have on others. If you give birth to a child, how much will that child contribute to the welfare and flourishing of others, and how much harm will that person cause?

If harming others might be considered worse than not helping others (like killing others is worse than not saving others), a second crucial consideration is how much harm a future person causes. Arguably most harm caused by a human, is harm caused to farm animals. The production of animal products such as meat and eggs, causes a lot of (animal) suffering. That suffering is probably much more than the happiness of the human meat eaters. As a result, global welfare on earth might be negative and decreasing.

A non-vegan human is likely to cause more suffering and harm than happiness and flourishing, because a non-vegan causes the existence of farm animals who have lives dominated by very negative experiences. Consistent antinatalists are vegans, because they do not want to bring into existence individuals with lives not worth living. That includes farm animals. So they choose not to have children, because there is a risk that their children will not be vegan, and hence a risk that their children bring into existence individuals (farm animals) with a negative welfare.

So this second crucial consideration comes down to the probability that the newborn person will be vegan. How likely is it that your future child will be vegan? How much farm animal products will your child eat? If the parents are vegan and the child will grow up in a society with better access to animal-free products (for example cultivated meat in the near future), chances can be sufficiently low that the child will start eating too much animal products. Only extreme risk-averse antinatalists, who really do not want to run the risk of their children eating animals, can stick to their antinatalist conclusion. As for the natalists: they can give birth to children, on the condition that they will raise their children with vegan diets. Giving birth to a child who will not be vegan, cannot be justified. Raising vegan children may also have positive spillover effects: it might encourage others to go vegan as well. If vegans decide not to have children, then relatively more children will be raised in families where animal meat consumption is the norm, and this could increase animal farming and farm animal suffering.

In addition to eating animals, humans cause other kinds of harm and suffering to animals. Even vegan agriculture can be harmful to (wild) animals. So we might need to develop harm-free agricultural methods, such as indoor, vertical farming.

But it is more complicated: common human activities such as food production, use environmental resources and hence decreases wild animal populations. The Living Planet Index shows that over the past decades, wild animal populations are decreasing. This might be a good thing, when there is a lot of wild animal suffering. It is possible that many or most wild animals have short lives dominated by negative experiences (starvation, disease, predation,…). Smaller wild animal populations means fewer wild animals are born and hence fewer animals with net-negative welfare are born. Especially many antinatalists believe that most wild animals have lives not worth living, dominated by negative experiences. And for those antinatalists, having fewer wild animals might be good. So a third crucial consideration is: how much do common human activities (such as agriculture) decrease wild animal suffering by decreasing wild animal populations?

If the antinatalists choose not to give birth to humans, then more environmental resources (land, food, shelter) become available for animals. As a consequence more animals will give birth to more animals. And most likely the welfare of a wild animal is much lower than the welfare of a human. So in the antinatalist world where the human population decreases, more individuals could be born with generally lower welfare levels.

There is more: not only can humans decrease wild animal suffering by decreasing the populations of wild animals (which can be considered as harming wild animals). In the future humans could also directly help wild animals with targeted interventions and new technologies. We can do scientific research to invent new technologies that are safe and effective in improving wild animal welfare. We can develop new safe wildlife fertility control methods: contraceptives that do not cause much animal suffering but decrease wild animal population sizes without harming wild animals too much. That means fewer wild animals will be born, but the animals that will be born will live happier lives (dominated by positive experiences). Then the fourth crucial consideration is: how likely will humans in the future intervene in nature with safe and effective methods to improve the welfare of wild animals?

For future wild animals, human-invented welfare-improving technologies (such as herbivorizing predators and wildlife fertility control with gene drives) might be their only hope to improve their welfare. If antinatalism results in human extinction, then those future animals cannot be helped. However, the antinatalists can be concerned that future humans will not help animals anyway. In particular, many people are environmentalists and conservationists who want to preserve wild nature and are against human interventions in nature. If most people in the future prefer non-intervention such that interventions are limited, then future wild animal suffering might persist. The natalists can reply that more humans means more people who invent new, welfare-improving technologies and more people who are willing to apply these technologies. Nevertheless, the natalists should be concerned that future people are too reluctant to intervene in nature. In any case, natalists should not promote environmentalist values of non-intervention, but should instead promote welfare-improving interventions in nature.

Another concern for natalists is that more humans means more opportunities to colonize other planets (because it means more researchers and space travelers). If people terraform other planets and introduce wild animals on other planets, the number of wild animals and hence the amount of wild animal suffering in the universe might increase. Hence, a fifth crucial consideration is how likely future human generations will colonize other planets and introduce wild animals on those planets without showing sufficient concern for the welfare of those animals. The optimists can argue that those colonists will not simply spread wild animal suffering in the galaxy. When humans terraform a planet, the environmentalist preference for non-intervention, that humans should leave nature alone, is no longer valid. When humans create nature on another planet, those humans can be said to be fully responsible for that nature, including the welfare of its inhabitants, the wild animals. After all, the whole existence of those extraterrestrial ecosystems is due to human interventions. These humans are allowe to and should intervene in those newly created ecosystems to improve wild animal welfare, because they are responsible for the existence of those wild animals. The same goes for recreated ecosystems on Earth due to vegan agriculture. Vegan agriculture requires less land, so if we all go vegan, then a lot of agricultural land can be turned back into natural habitat. As humans (vegans) caused the existence of all new animals in those new habitats, humans are allowed to and should intervene in those new habitats to improve wild animal welfare. Nevertheless, there is a risk that future humans will spread nature in the galaxy and show insufficient efforts to guarantee the welfare of those extra wild animals on other planets. The amount of wild animal suffering in the universe could strongly increase, except when humans go extinct before they colonize other planets.

The same goes for digital (artificial) sentience. More humans means more research in artificial intelligence and hence a higher probability that humans create machines (computer programs) with digital sentience, who can suffer. If humans are insufficiently concerned about the welfare of those sentient machines, total suffering in the universe could drastically increase.

The antinatalists could argue that it is better for humans to go extinct before they invent such digital sentience and before they terraform other planets. However, it is unlikely that spreading the idea of antinatalism would result in human extinction, because not everyone will be convinced by antinatalism. And if antinatalism succeeds and results in the extinction of humans, we lose a lot of option value, because we forever lose the option to help future wild animals. Human extinction is irreversible. Even if humans harm animals, there is still some value in continued human existence, because perhaps in the far future humans can be a net-benefit to animals. And the future is big: humans could help trillions of animals for millions of years. The amount of help that humans can offer and the amount of animal welfare that humans can create in the whole, long future, is much larger than the amount of harm and animal suffering that humans are likely cause in the near future. Hence, suppose there is a probability P(harm) that humans cause animal suffering in the near future, by increasing animal farming or terraforming other planets. And there is a probability P(help) that humans start helping wild animals on a large scale in the long-term future. Even if P(help) is smaller than P(harm), the expected harm, which is given by P(harm) times the amount of harm, can still be much smaller than the expected benefit for animals, given by P(help) times the amount of offered help. That is because the amount of offered help could be huge.

We have not enough empirical evidence and knowledge to accurately answer the above crucial considerations. We do not know how many farm animals will be eaten by future humans, how much they will intervene in nature to help wild animals, how much they will spread suffering in the galaxy by creating digital sentience or terraforming other planets.

Personally, I tend towards the natalists. My morality has a small asymmetry: I prioritize avoiding suffering above creating happy beings, but to a limited degree. I am optimistic that future human generations will no longer consume animal products, but will switch to e.g. cultivated meat. I am optimistic that a sufficient number of people are pro interventions in nature and will develop and implement safe and effective technologies to help wild animals. I am optimistic that they will be sufficiently concerned about the welfare of beings (animals or digital sentience) whose existence they are responsible for. I am pessimistic about economic growth in a declining world population: fewer humans means fewer ideas and inventions that can improve welfare. More humans means more economic growth which means more means to improve the welfare of future humans and animals. Therefore I am slightly in favor of more humans, under the strong condition that those newborn children are raised on vegan diets. I am strongly against antinatalist human extinction, because then we lose the option value to improve the welfare of huge numbers of future wild animals. Therefore, natalists should raise vegan kids and should promote the idea to intervene in nature with safe and effective methods to improve wild animal welfare.

A logical argument why predation is impermissible

Many arguments come to the conclusion that predation is impermissible. Here is a very simple one. The following four assumptions are mutually inconsistent.

1. Cannibalism is impermissible.
2. Killing and eating an animal is predation.
3. If killing and eating a reproducing living being is predation, then killing and eating the offspring of that being is also predation.
4. Predation is permissible.

Why are these assumptions inconsistent? Consider one of your ancient ancestors who lived millions of years ago. That ancestor is an animal, so killing and eating that ancestor counts as predation (assumption 2). As it counts as predation, then so does killing and eating his or her offspring (assumption 3). As it counts as predation, then killing and eating that offspring would be permissible (assumption 4). As killing and eating that offspring is predation, then so is killing and eating the offspring of that offspring (assumption 3). If killing and eating the offspring of that offspring is predation, then it is permissible (assumption 4). And so we go on, applying assumptions 3 and 4 from offspring to offspring, until we arrive at a present day human. Then it would be permissible for us (humans) to kill and eat that human. But that would be cannibalism, which is impermissible (assumption 1).

To avoid the inconsistency, at least one of the assumptions has to be rejected. Reject assumption 1? No way, I really think killing and eating humans is impermissible. Rejecting assumption 2? No, that is merely a definition of predation. What about assumption 3? It would be arbitrary to apply the definition of predation to a parent but not to its offspring. Like saying: intentionally killing mister Brown with a gun is murder, but doing the same with his son is not murder. That leaves us with assumption 4: it is best to reject this assumption. And so we conclude that predation is impermissible.

Luckily, we have an opportunity to solve the predation problem, to eradicate predation without having to kill all predators. We can herbivorize predators. Hundreds of species are herbivorized through evolution. If that is possible, it should be feasible for us to herbivorize predators with biotechnology such as gene editing.

Hundreds of species are herbivorized predators

Predators cause a lot of harm. Would it be possible to eliminate predation without killing all predators and driving predator species to extinction? Yes, if we could herbivorize predators. If predator populations (carnivores and omnivores) can naturally evolve into herbivore populations, and gene drives are being developed, it becomes very likely that human-induced herbivorization of predators with biotechnology is feasible. Here is a list of scientific publications about hundreds of species that are naturally herbivorized. In fact, all vertebrate land herbivores are herbivorized predators, as they all evolved from a predator fish species that first arrived on land.

• Van Wassenbergh, S. 2019. ‘Transitions from water to land: Terrestrial feeding in fishes.’ Feeding in Vertebrates: Evolution, Morphology, Behavior, Biomechanics, 139-158.
• Lemberg, J. B., Daeschler, E. B., & Shubin, N. H. 2021. ‘The feeding system of Tiktaalik roseae: an intermediate between suction feeding and biting.’ Proceedings of the National Academy of Sciences, 118(7), e2016421118.

Here are more specific examples of herbivorization in different groups of animals, including fishes and invertebrates.

Carnivora (cat-like and dog-like animals, including giant panda, red panda, brown palm civet, kinkajou, binturong, spectacled bear)

• Wei, F., Hu, Y., Yan, L., Nie, Y., Wu, Q., & Zhang, Z. 2015. ‘Giant pandas are not an evolutionary cul-de-sac: evidence from multidisciplinary research.’ Molecular biology and evolution, 32(1), 4-12.
• Hu, Y., Wu, Q. I., Ma, S., Ma, T., Shan, L., Wang, X., … & Wei, F. 2017. ‘Comparative genomics reveals convergent evolution between the bamboo-eating giant and red pandas.’ Proceedings of the National Academy of Sciences, 114(5), 1081-1086.
• Mudappa, D., Kumar, A., & Chellam, R. 2010. ‘Diet and fruit choice of the brown palm civet Paradoxurus jerdoni, a viverrid endemic to the Western Ghats rainforest, India.’ Tropical Conservation Science, 3(3), 282-300.
• Kays, R. W. 1999. ‘Food preferences of Kinkajous (Potos flaws): A frugivorous carnivore.’ Journal of mammalogy, 80(2), 589-599.
• Lambert, J. E., Fellner, V., McKenney, E., & Hartstone-Rose, A. 2014. ‘Binturong (Arctictis binturong) and kinkajou (Potos flavus) digestive strategy: implications for interpreting frugivory in Carnivora and Primates.’ PLoS One, 9(8), e105415.
• Peyton, B. 1980. ‘Ecology, distribution, and food habits of spectacled bears, Tremarctos ornatus, in Peru.’ Journal of Mammalogy, 61(4), 639-652.
• Nowak, R.M. 1991. Walker’s Mammals of the World. The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London

Fishes

• Vermeij, G.J. and D.R. Lindberg. 2000. ‘Delayed herbivory and the assembly of marine benthic ecosystems’. Paleobiology 26(3): 419–430.

Early synapsids (ancestors of mammals)

• Hotton III, N., E.C. Olson and R. Beerbower. 1997. ‘Amniote origins and the discovery of herbivory’. In S.S. Sumida and K.L.M. Martin (eds), Amniote Origins: Completing the Transition to Land,pp 207–264. San Diego, CA: Academic Press.

Non-avian dinosaurs

• Weishampel, D.B. and D.B. Norman. 1989. ‘Vertebrate herbivory in the Mesozoic: Jaws, plants, and evolutionary metrics’. In J.O. Farlow (ed.) Paleobiology of the Dinosaurs, pp. 87–100 Boulder, CO: Geological Society of America.
• Barrett, P.M., R.J. Butler and S.J. Nesbitt. 2010. ‘The roles of herbivory and omnivory in early dinosaur evolution’. Transactions of the Royal Society of Edinburgh: Earth Sciences 101(3–4): 383–396.
• Ballell, A., M.J. Benton and E.J. Rayfield. 2022. ‘Dental form and function in the early feeding diversification of dinosaurs’. Science Advances 8(50): eabq5201.

Reptiles

• King, G. 1996. Reptiles and Herbivory. First edition. London: Chapman & Hall.

Birds

• Storer, R.W. 1971. ‘Adaptive radiation in birds’. In D.S. Farner, J.R. King and K.C. Parkes (eds), Avian Biology, Volume 1, pp. 149–188. New York, NY: Academic Press.

Liolaemid lizards

• Espinoza, R.E., J.J. Wiens, C.R. Tracy and D.B. Wake. 2004. ‘Recurrent evolution of herbivory in small, cold-climate lizards: Breaking the ecophysiological rules of reptilian herbivory’. Proceedings of the National Academy of Sciences USA 101(48): 16819–16824

Crocodyliforms

• Melstrom, K.M. and R.B. Irmis. 2019. ‘Repeated evolution of herbivorous crocodyliforms during the age of dinosaurs’. Current Biology 29(14): 2389–2395.

Jumping spiders

• Milius, S. 2009. ‘Vegetarian spider’. Science News 174(5).

Would herbivorizing predators result in overpopulation of herbivores, as these populations are no longer controlled by predators? Not necessarily. Many herbivorous animal species have evolved into species whose populations are not controlled by predators: elephants, giraffes, rhino’s, hippopotamuses,… Also all top predator species populations are not controlled by predators, so populations not necessarily have to be controlled by predation. Wildlife fertility control methods are developed and used, that allow to control animal populations without killing.

A carbon tax on meat could increase external costs

Meat production is costly, as it requires resources, capital and labor. Most of the costs are captured in the price of meat. But meat production also contributes to climate change, pollutes the environment, increases public health risks (pandemic zoonotic diseases) and causes animal suffering. The costs of climate change, environmental pollution, public health risks and animal suffering are not included in the price, and hence are external costs. Levying a tax on meat is an effective method to internalize those costs in the price of meat for the consumer.

However, this paper argues that levying a carbon tax on meat, to internalize the costs of climate change, could easily backfire and increase the total external costs. In particular, it could drastically increase the costs of animal suffering. The carbon footprint, that corresponds with the climate change costs, of beef is about 7 times larger than the carbon footprint of chicken meat. Therefore, a carbon tax on meat primarily raises the price of beef. As a result, consumers will decrease their meat consumption, but they might also switch from the expensive beef to the cheaper chicken meat. The problem is that the moral footprint or welfare footprint, that corresponds with the animal suffering costs, of chicken meat is more than 30 times higher than the moral footprint of beef. Hence, a shift from beef to chicken meat drastically increases the moral footprint and hence the animal welfare costs.

The social cost of animal welfare measures the monetary value of animal suffering. If this is higher than 1,3 euro per day of animal suffering, then the carbon tax on meat will increase the animal suffering so much that the total external costs increase. This threshold social cost of animal welfare is not unreasonably high: it means for example that one extra day of animal suffering is at least as bad as an average human losing 1,3 euro.

To avoid this risk of increasing external costs, policymakers are recommended to levy a flat tax on all meat products, i.e. applying the same tax rate on beef, pork and chicken meat. With such a flat tax, the total external costs will decrease. If agricultural greenhouse gas emissions are included in an emission trading system (ETS), instead of a taxation, it is recommended to introduce a meat tax that captures the external costs of animal welfare and public health risks. As long as the social cost of animal welfare is not properly estimated and publicly accepted, the tax rate of chicken meat can be set equal to the price increase of beef from the ETS.

Israël en Hamas: een reactie op Maarten Boudry

Een mysterie: er zijn rationeel denkende mensen die ik enorm respecteer omdat ze de wereld effectief willen verbeteren. Ik denk aan effectief altruïsten zoals Maarten Boudry en Peter Singer, aan rationele denkers zoals Sam Harris en aan redelijk wat effectieve dierenactivisten en veganisten. Ik ben het heel sterk eens met heel veel van hun standpunten. En toch stel ik iets vreemds vast: ik ben het grondig oneens met hun standpunt over het conflict in het Midden-Oosten. Ze verdedigen Israël en lijken daarbij de vele, gigantisch ernstige misdaden die Israël pleegde te minimaliseren. Hoe komt het dat we zo sterk van mening kunnen verschillen?

Het lijkt wel zoals bij ‘de jurk’: de beruchte afbeelding van een trouwjurk die volgens sommigen goud-wit van kleur is en volgens anderen blauw-zwart. Het is niet zoals bij een ambigue figuur zoals de eend-konijn illusie, waarbij je de ene keer een eend ziet die naar links kijkt en de andere keer een konijn dat naar rechts kijkt. Als ik de eend zie, kan ik begrijpen dat jij het konijn ziet, omdat ik ook het konijn kan zien na een bewuste gestalt-switch. Jij kan me uitleggen wat de oren van het konijn zijn en in welke richting het konijn kijkt, en dan zie ik plots ook het konijn. Maar diegenen die een blauw-zwarte jurk zien slagen er nooit in om ze als geel-witte te zien, zelfs niet na de beste uitleg.

Zo kan ik er helemaal niet bij dat die mensen die ik enorm respecteer het conflict in het Midden-Oosten zo anders zien dan ik. Hier wil ik reageren op een van hen, Maarten Boudry. Hij schreef een opiniestuk over het morele verschil tussen Israël en Hamas. Als rationeel-denkende filosoof maakt Maarren Boudry graag gebruik van gedachtenexperimenten (‘intuition pumps’) om de geldigheid of consistentie van opvattingen te testen. Naar aanleiding van Maarten’s opiniestuk schreef ik eerder over enkele hypothetische scenario’s om het conflict tussen Israël en Palestina beter te begrijpen. Hier wil ik rechtstreeks reageren op Maarten’s opiniestuk, waarin hij Israël verdedigt. Ik heb de laatste dagen me nog eens verdiept in de geschiedenis van Israël, waarbij ik bewust een onpartijdige bril opzette (door iedereen als een en hetzelfde volk te beschouwen), en dan zag ik heel duidelijk de grote misdaden van Israël. Het conflict tussen Israël en Palestina lijkt me eenvoudig te zijn: Israël is begonnen en Israël deed het telkens escaleren. Wat ik zou willen oren van de verdedigers van Israël, is een erkenning van de vele gruweldaden van Israël. Zoals bij een waarheids- en verzoeningscommissie om vrede te realiseren, wil ik dat de volledige waarheid op tafel wordt gelegd. We mogen niet de Holocaust ontkennen, we mogen niet ontkennen dat Hamas terroristische aanslagen pleegt, maar we mogen ook niet ontkennen dat Israël etnische zuivering pleegde in Palestina, dat Israël het Palestijnse volk onderdrukt en 500 Palestijnse dorpen heeft verwoest, dat Israël al meer dan 100.000 Palestijnen heeft gedood, dat de Israëlische Likoed partij van Netanyahu opgericht werd door een voormalig leider van een terroristische organisatie (Irgun) die betrokken was bij massaslachtingen, dat Israël meer dan een miljoen Palestijnen op de vlucht dreef en die vluchtelingen nog steeds niet laat terugkeren, dat Israël nog steeds niet de Palestijnse staat erkent, dat Israël bij zowat elk conflict buitenproportioneel terugslaat en burgers treft, dat Israël een religieuze staat is in de Abrahamitische traditie en daarbij nog steeds geen afstand heeft gedaan van de Tenach waarin opgeroepen wordt tot genocide, en nog steeds niet de onverantwoorde religieuze praktijken en tradities (besnijdenis, onverdoofde en rituele slachtingen, patriarchale instituten) heeft verworpen, dat Israël veel censuur toepast, dat Israël journalisten en mensenrechtenactivisten opsluit, enzovoort.

Dan is het nu tijd om te reageren op het opiniestuk van Maarten, aan de hand van citaten.

“In de huidige oorlog tussen Israël en Hamas halen ze liever het morele wafelijzer boven, dat het deeg netjes over twee kanten verdeelt: beide partijen vermoorden onschuldige burgers, beiden schenden het oorlogsrecht, zo schreven drie stafleden van de Universiteit van Amsterdam in NRC.” Het lijkt alsof Maarten dit morele wafelijzer verwerpt, maar dat zou betekenen dat hij ofwel het niet eens is met de feiten dat beide partijen onschuldige burgers vermoorden en het oorlogsrecht schenden, ofwel dat hij deze feiten niet zo relevant acht in de morele afweging. In het eerste geval zou dat betekenen dat hij sommige feiten, namelijk het vermoorden van burgers en het schenden van het oorlogsrecht, ontkent. En dat leidt tot een vorm van negationisme. In het tweede geval schort er iets aan zijn morele oordeelvermogen. Dus deze formulering van Maarten is nogal ongelukkig gekozen.

“Natuurlijk was de aanval van Hamas afschuwelijk, aldus Bart Eeckhout in De Morgen, maar anderzijds doet het Israëlische leger nu “met gelijkaardige bloeddorst” aan vergelding.” Aangezien Israël ondertussen al meer slachtoffers heeft gemaakt dan Hamas, is ook deze kritiek van Maarten ongelukkig gekozen. Op het moment van dit schrijven heeft Israël al meer dan 6000 bommen gedropt, meer dan 8000 Palestijnen gedood (waaronder 3000 kinderen), meer dan 5000 Palestijnen gevangen genomen en meer dan een miljoen mensen met de dood bedreigd om onmiddellijk hun huizen te verlaten.

“Dat morele wafelijzer klinkt redelijk en evenwichtig, maar in werkelijkheid is het obsceen. Er gaapt wel degelijk een grote morele kloof tussen Israël (zelfs het huidige ultranationalistische Israël onder Netanyahu) en Hamas.” Hier is het onduidelijk waar Maarten het morele niveau van Israël plaatst. Volgens mij is er hoogstens een kleine morele kloof tussen Israël en Hamas. Zo klein, dat de immoraliteit van Israël en van Hamas onvergelijkbaar zijn. Onvergelijkbaar wil zeggen dat als Israël bijvoorbeeld een tikkeltje immoreler was geweest, het nog niet immoreler zou zijn dan Hamas, en als Hamas een tikkeltje immoreler was geweest, het nog niet immoreler zou zijn dan Israël. Dat Maarten de morele kloof groot vindt, kan al snel betekenen dat hij de immoraliteit van Israël onderschat. Misschien vindt Maarten de criminaliteit van Israël even erg als ik de criminaliteit van Hamas erg vindt, en vindt hij dus de criminaliteit van Hamas veel erger dan dat ik die criminaliteit erg vindt. Maar dat lijkt me onwaarschijnlijk. Ik ben eerder geneigd te zeggen dat Maarten de criminaliteit van Israël minder erg vindt dan dat ik die criminaliteit van Israël erg vindt. In mijn ogen onderschat Maarten dan de criminaliteit of immoraliteit van Israël. Wat Israël deed en doet is volgens mij gigantisch immoreel. Mocht er dan een grote morele kloof zijn tussen Israël en Hamas, dan zou dat betekenen dat Hamas nog veel gigantisch immoreler is. Dergelijk hoog niveau van immoraliteit kan ik mij moeilijk voorstellen. Ik twijfel dan ook of Maarten wel in staat is om Hamas dan zo immoreel te vinden. Ik denk ook dat Maarten onvoldoende beseft dat de partij van Netanyahu, Likoed, opgericht werd door Menachem Begin, die voorheen leider was van de Zionistische terroristische organisatie Irgun en deelnam aan de etnische zuivering van Palestina tijdens de Nakba in 1948 waarbij massaslachtingen en terroristische aanslagen werden gepleegd, 500 dorpen werden vernield, 10.000 Palestijnen werden vermoord en 750.000 Palestijnen werden verdreven. Israël heeft nog steeds geen publieke afstand genomen van die gruweldaden.

“Daarvoor moet je kijken naar de intenties en doelstellingen van beide partijen” Maar we moeten ook kijken naar de oorzaken van die intenties. Israël heeft veel Palestijnen zodanig kwaad gemaakt, dat die Palestijnen dan een diepgaande haat ontwikkelden voor Israël en zo de intentie kregen om Israël te vernielen en Joden te doden. Maarten kijkt onvoldoende naar de oorzaken van de intenties. Nu zien we dat Hamas Israëliërs zo kwaad heeft gemaakt dat Israël heel veel leed en schade wil toebrengen aan Palestijnen in Gaza, en veel van Gaza van de kaart willen vegen. Israël veroorzaakte slechte intenties bij Palestijnen waarop Hamas slechte intenties veroorzaakte bij Israëliërs, waarop Israël nog meer slechte intenties veroorzaakt bij Palestijnen. Dat is escalatie. Israël is het conflict begonnen (bij de Nakba in 1948) en deed zowat elke keer het conflict escaleren.

“in plaats van een spreadsheet te maken met het aantal slachtoffers aan weerszijden.” Kijken naar het aantal slachtoffers is een ruwe methode om in te schatten of het proportionaliteitsbeginsel gerespecteerd wordt. Als je bij zelfverdediging meer schade toebrengt dan de aanvaller, is de kans groter dat de aangerichte schade buitenproportioneel is. Stel dat een aanvaller X aantal slachtoffers heeft gemaakt, en van plan is om nog slachtoffers te maken. Hoeveel extra slachtoffers zou de aanvaller dan gemiddeld genomen nog kunnen maken? Dat kan evengoed meer of minder zijn dan X, dus als we dat niet weten, kunnen we zeggen dat X de beste schatting is van het nog te maken aantal slachtoffers. Stel dan dat de verdediger Y slachtoffers maakt bij de tegenpartij om te voorkomen dat de aanvaller nog die extra X slachtoffers maakt. Als Y dan groter is dan X, is de tegenaanval van de verdediger buitenproportioneel. Hamas heeft 1400 mensen gedood, sindsdien heeft Israël al meer dan 8000 mensen gedood. De kans dat Hamas 8000 extra Israëliërs zou hebben gedood mocht Israël niet die 8000 Palestijnen hebben gedood, lijkt me erg klein.

“Waarom doodt Hamas niet méér onschuldige Israeli’s? Simpel: omdat Hamas daar doorgaans de kans niet toe krijgt en te zwak is.” Hamas heeft een paar gegijzelden vrijgelaten in plaats van ze te doden, terwijl Hamas duidelijk de kans had en sterk genoeg was om die vrijgelaten gegijzelden te doden. Wil dit dan zeggen dat Hamas toch niet zo heel erg is?

“Waarom maakt het Israëlische leger niet méér onschuldige burgerslachtoffers? Simpel: omdat ze dat in de mate van het mogelijke tracht te vermijden (wat niet vanzelfsprekend is in een extreem dichtbevolkt gebied als Gaza, en met een tegenstander die zijn eigen burgers als menselijk schild gebruikt).” Het Israëlische leger heeft in het verleden al wel meer onschuldige slachtoffers gemaakt, te beginnen bij de Nakba in 1948. Israël zou nu minder slachtoffers maken mocht het niet de Palestijnen als minderwaardig beschouwen ten opzichte van de Israëliërs. Stel dat alle Hamasterroristen in het dichtbevolkte Tel Aviv zaten, en dat ze daar Israëliërs gebruikten als menselijk schild. Dan zou Israël niet met Tel Aviv doen wat het nu met Gaza doet. Of stel dat alle Palestijnen in Gaza, met uitzondering van de Hamasterroristen, Israëlische Joden waren die door Hamas gegijzeld werden. Dan zou Israël ook niet doen met Gaza wat het er nu mee doet. Israël is bereid te doen met de Palestijnen in Gaza wat het niet bereid is te doen met de Israëliërs in Tel Aviv. Dat wil zeggen dat Israël de Palestijnen niet als evenwaardige mensen beschouwt als Joden. En dat is opnieuw een aanwijzing dat Israël het proportionaliteitsbeginsel schendt. Daarnaast is er nog een andere mogelijke verklaring waarom Israël niet méér slachtoffers maakt: strategische geopolitieke redenen. Mocht Israël daadwerkelijk overgaan tot genocide, dan dreigt ze de steun te verliezen van Westerse landen.

“Als Israël dat echt wilde, had ze de hele Gazastrook al ontelbare keren volledig van de kaart kunnen vegen de afgelopen jaren, sinds haar eenzijdige en vrijwillige terugtrekking uit het gebied in 2005.” Hier maakt Maarten een gevaarlijk slechte redenering. Als Poetin het echt wilde, had hij Oekraïne al volledig van de kaart geveegd, want Poetin heeft massavernietigingswapens. Dat Poetin dat niet deed, maakt hem nog niet moreel superieur boven een terrorist die een genocide zou willen plegen. Hetzelfde geldt voor Israël. Nog schrijnender is dat Maarten hier niet erkent of realiseert wat Israël heeft gedaan. Israël heeft in 1948 al wel daadwerkelijk een heel groot deel van Palestina heel volledig van de kaart geveegd, en in 1967 nog eens een extra deel. Israël heeft meer dan 500 Palestijnse dorpen volledig van de kaart geveegd en etnische zuivering gepleegd op het Palestijnse volk tijdens de Nakba (van 1948) en de Naksa (van 1967). Israël wou het, kon het en deed het. Bij die Nakba waren Zionistische terroristische organisaties betrokken die massaslachtingen en publieke executies pleegden op Palestijnen. En bij de Naksa in 1967, toen Israël Gaza binnenviel, heeft ze toch redelijk veel van Gaza redelijk sterk van de kaart geveegd. En Israël heeft nu duidelijk de intentie getoond om het noorden van Gaza van de kaart te vegen. De Palestijnen die het noorden van Gaza niet snel genoeg ontvluchten, worden beschouwd als Hamas-medeplichtigen. De Palestijnen die wel vluchten, riskeren hun huizen nooit meer terug te zien en nooit meer te kunnen terugkeren. Want Israël laat nog steeds niet de miljoen Palestijnse vluchtelingen terugkeren.

“Als de krachtsverhoudingen omgekeerd waren, zou Hamas zonder aarzelen heel Israël van de kaart vegen, “from the river to the sea”, met zoveel mogelijk burgerdoden.” Dat hele Israël bestaat dus uit van de kaart geveegd Palestina.

“Dat weten we met zekerheid omdat het gewoon zwart op wit staat in het genocidale, racistische en totalitaire charter van Hamas (waarvan de beweging nooit expliciet afstand nam).” Israël heeft ook nooit afstand genomen van het Zionisme dat aan de grondslag lag van onder meer de Nakba. Dat Zionisme is even racistisch als het racisme van Hamas. Israël is ook een Joodse staat, en heeft bijgevolg nooit expliciet afstand genomen van het heilige boek van de Joden, de Tenach (de Hebreeuwse Bijbel). In die Tenach wordt opgeroepen tot het plegen van genocidale gruweldaden, zoals het uitroeien van de steden Jericho en Ai.

“Geen enkele Israëlische leider pleit voor een genocide op het Palestijnse volk” Maar verschillende Israëlische leiders, zoals Begin en Shamir, waren wel zelf betrokken bij de etnische zuivering van Palestina. En we kunnen ons voorstellen wat Israëlische leiders zouden hebben gedaan als de rollen omgekeerd waren, als Palestijnen deden met Joden deden wat zionisten deden met Palestijnen. Gezien die zionisten in werkelijkheid al bereid waren etnische zuivering te plegen, is de kans wel erg groot dat ze in dat geval bereid waren om te pleiten voor genocide op het Palestijnse volk.

“Die morele kloof in intenties uit zich ook op het terrein. Israël lost al jaren waarschuwingsschoten met losse flodders op de daken van gebouwen (“roof knocking“) om Palestijnse burgers te verwittigen voor een nakend bombardement.” Mocht Hamas aan roof knocking doen, dan nog blijft het bijzonder immoreel van hen om raketten te vuren op Israëlische burgerdoelwitten. Roof knocking is angstaanjagend en kan gebruikt worden als terreur. En we weten niet hoe vaak de roof knocking vals alarm is. Als het weinig vals alarm is, dan is dat beangstiggender voor de bewoners. Als het veel vals alarm is, dan heeft roof knocking weinig effect om de burgers te beschermen. Israël lost ook niet altijd waarschuwingsschoten. Het wel of niet toepassen van roof knocking heeft maar weinig invloed op de morele kloof. De Palestijnen die losse flodders op hun daken krijgen gaan niet denken: “Oh, ze hebben ons gewaarschuwd om te vluchten, dus dan is het goed. Als Israël hier dan zo meteen alles gaat plat bombarderen zodat we dakloos worden, is dat gerechtvaardigd, proportioneel en een teken van hun morele superioriteit.”

“Ze verstuurt tekstberichten en dropt flyers met hetzelfde oogmerk. […] Israël riep de Gazanen vorige week op om bepaalde wijken te verlaten om de vallende bommen te ontwijken, terwijl Hamas mensen juist oproept om te blijven en als kanonnenvlees te dienen.” Eerst de infrastructuur vernielen zodat het moeilijk wordt om te vluchten, dan met gedropte flyers tegen een miljoen Palestijnen zeggen dat ze binnen de 24 uur moeten vluchten en als ze dat niet doen ze dan beschouwd worden als medeplichtig met de terroristische Hamas, is onverantwoord. Israël had beter kunnen instaan voor de evacuatie van Gaza. Heel veel Palestijnen in Gaza zijn eigenlijk vluchtelingen die het recht hebben om terug te keren naar hun woonplaatsen in Israël. Israël weigert al 70 jaar dat recht op terugkeer van vluchtelingen. Wat Israël nu gemakkelijk had kunnen doen, is zeggen dat die vluchtelingen mogen terugkeren naar Israël. Dan konden die Palestijnen gemakkelijk evacueren naar Israël waar ze thuis horen, in plaats van via onbegaanbare wegen te evacueren naar het overbevolkte extreem arme zuiden van Gaza.

“Stel je even voor dat het andersom was, zoals de filosoof Sam Harris betoogt: dat Israël eigen burgers als levend schild zou gebruiken tegen Hamas.” Geen enkel invasieleger doet zoiets, want dat is geen effectieve strategie voor een invasieleger. Het Israëlische leger gebruikte soms wel Palestijnen (inclusief kinderen) als levens schild. Israël heeft nu dat gebruik van burgers als levend schild illegaal verklaard, maar mocht Hamas dat nu ook illegaal verklaren, dan zou dat volgens mij vrij weinig invloed hebben op de immoraliteit van Hamas. En ook als Israël dan toch Israëliërs (in plaats van Palestijnen) zou gebruiken als levend schild, zal dat volgens mij weinig invloed hebben op de morele kloof tussen Israël en Hamas. En eigenlijk zou ik durven zeggen dat Israël wel eigen burgers gebruikt als levend schild, door haar nederzettingenbeleid. Israël steunt de bouw van illegale nederzettingen in de West Bank. Die nederzettingen zijn strategisch gekozen, waardoor het moeilijker wordt voor Palestijnen om Israël aan te vallen zonder burgerslachtoffers te maken.

“Natuurlijk zijn er begrijpelijke gevoelens van wraak en woede onder Israëli’s na het gruwelijke pogrom.” En natuurlijk zijn er begrijpelijke gevoelens van wraak en woede onder Palestijnen, na de gruweldaden van Israël.

“Niet alle Palestijnen steunen Hamas, maar een schokkend hoog percentage (iets meer dan de helft) helaas wel.” En een schokkend hoog percentage van Israëliërs steunt de extreemrechtse Likoed partij, die dus opgericht werd door de leider van een terroristische organisatie die deelnam aan de etnische zuivering van Palestijnen.

“Maar dat het Israëlische leger “met gelijkaardige bloeddorst” opereert als Hamas, is gewoon obsceen.” In het verleden heeft het Israëlische leger met ontzettend veel bloeddorst geopereerd. Dat leger heeft al meer Palestijnen gedood dan dat Hamas Israëliërs heeft gedood. Dat het Israëlische leger beter in staat is om bloedbaden aan te richten dan Hamas, maar met minder bloeddorst, maakt dat leger nog niet moreel superieur. Voor de recente 8000 slachtoffers van het Israëlische leger maakt het niet uit of dat leger wel of niet gelijkaardige bloeddorst had als Hamas.

“Het Israëlische leger zal de Gazastrook niet binnenvallen om zoveel mogelijk burgers koelbloedig af te slachten, om kinderen te vermoorden en in brand te steken, om vrouwen te verkrachten en trots de beelden te verspreiden.” Het Israëlische leger heeft wel veel andere Palestijnse dorpen en steden binnengevallen en er veel burgers koelbloedig afgeslacht, kinderen vermoord, vrouwen verkracht en trots publieke executies uitgevoerd (voor die tijd vergelijkbaar met het verspreiden van beelden). En in juni 1967 heeft Israël wel de Gazastrook binnengevallen en er lelijk huisgehouden.

“Ja, je kan vinden dat de vergeldingsactie in Gaza te driest en nietsontziend is, dat Israël zelf het oorlogsrecht schendt door het water in Gaza tijdelijk af te sluiten” In plaats van “je kan vinden dat” had Maarten het beter wat duidelijker gezegd: “Ja, de vergeldingsactie in Gaza zijn te driest en nietsontziend, Israël schendt het oorlogsrecht door het water in Gaza tijdelijk af te sluiten.” Met “je kan vinden dat” lijkt het alsof deze dingen nog vatbaar zijn voor discussie. Stel dat ik schreef: “Ja, je kan vinden dat de aanval van Hamas een daad van terrorisme is.” Dan lijkt het alsof ik nog niet zo heel zeker ben van het feit dat hier sprake is van terrorisme.

“(inmiddels laat ze weer vrachtwagens met water en noodhulp toe via de Egyptische grens)” Duidelijk veel te weinig en veel te laat. Tussen haakjes: inmiddels laat Hamas ook gegijzelden vrij. Maar dat is natuurlijk ook veel te weinig en veel te laat.

“Maar dan nog gaapt er een morele kloof tussen Israël en Hamas. De geallieerden hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog ook oorlogsmisdaden gepleegd tegen Nazi-Duitsland en Japan (zoals de tapijtenbombardement op Dresden of brandbommen op Tokio)” En bovenal de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. Deze analogie tussen Israël en de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog is minder correct dan de analogie tussen Hamas en de geallieerden. In deze alternatieve analogie kunnen we die invasiemachten (Nazi-Duitsland en Israël) aan elkaar gelijkstellen. Nazi-Duitsland heeft een territorium veroverd en bezet, net zoals Israël een territorium heeft veroverd en bezet. Geallieerden hebben dan van buiten dat bezette territorium Nazi-Duitsland en de bezette gebieden aangevallen om zo de bezetting te stoppen en de bezette gebieden te bevrijden. Zo ook vallen Palestijnse bevrijdingsorganisaties van buiten het bezette territorium de bezette gebieden aan met als doel die gebieden te bevrijden. Nazi-Duitsland had niet de intentie om alle Belgen uit te roeien, net zoals Israël niet de bedoeling heeft om alle Palestijnen uit te roeien. Veel geallieerden hadden ook niet de intentie om alle Duitsers uit te roeien en terroristische aanslagen te plegen, maar sommigen waarschijnlijk wel. Die terroristische verzetslieden zijn dan vergelijkbaar met Hamasterroristen. En als die verzetsorganisaties aanslagen pleegden op Duitsers in bezette gebieden, dan ging het Duitse leger soms ook als vergelding wild tekeer. Volgens mij gaapt er niet zo’n grote kloof tussen die verzetsstrijders die oorlogsmisdaden en terroristische aanslagen pleegden en zoveel mogelijk Duitsers willen doden aan de ene kant en Nazi-Duitsland aan de andere.

“We meten Israël (terecht) aan een hogere morele standaard af, omdat het land (nog steeds) een liberale democratie en westerse bondgenoot is.” Israël heeft een apartheidsbeleid waardoor het geen volwaardige democratie is. De miljoen Palestijnse vluchtelingen die door Israël verdreven werden, mogen bijvoorbeeld nog steeds niet deelnemen aan verkiezingen in Israël. En Israël bezet de West Bank, waar Palestijnen een democratie hebben die door Israël ernstig wordt bemoeilijkt omdat Israël nog steeds niet de Palestijnse staat erkent, de vrijheid van meningsuiting schendt en redelijk veel Palestijnse politici gevangen neemt. Dat een staat een westerse bondgenoot is, is geen reden om die staat aan een hogere morele standaard af te meten. Een risico van het westerse bondgenootschap met Israël, is dat de haat van moslims tegenover Israël kan overslaan in haat van moslims tegenover het Westen. En dan riskeert het Westen nog meer te maken te krijgen met moslimterrorisme. We zien dat veel moslimterroristen, in hun rechtvaardiging van hun aanslagen in het Westen, verwijzen naar het conflict tussen Israël en Palestina. Osama Bin Laden zei bijvoorbeeld dat de VS crimineel is door haar steun aan de Israëlische bezetting.

“Van Nazi’s en genocidaire jihadisten verwachten we niks beter.” Dit lijkt me een reden om in Westerse landen meer protestacties te doen tegen het Israëlische beleid dan tegen Hamas, en om meer kritiek te geven op Israël dan op Hamas. Aangezien Israël sterkere banden heeft met Westerse landen, zijn ze in vergelijking met Hamas sterker te beïnvloeden door die protestacties. Dat kritiek uiten op Israël effectiever is dan kritiek uiten op Hamas, geldt ook (en misschien nog meer) in het geval dat er inderdaad een grote kloof is tussen Israël en Hamas. Israël zou dan meer open staan voor kritiek vanuit het Westen. Dan is mijn probleem met het standpunt van Maarten vooral dat hij te weinig kritiek uit op Israël.

Volgens Maarten zou Israël nu kunnen zeggen: “Wij hebben misschien al wel 100 keer zoveel kinderen gedood dan Hamas, maar wij hebben tenminste nergens op papier geschreven wat we allemaal willen vernielen en wie we allemaal willen doden, wij hebben tenminste nooit expliciet opgeroepen om alle mensen van het andere volk te doden, wij hebben tenminste nooit mensen van ons eigen superieure volk gebruikt als levend schild (met uitzondering van onze illegale nederzettingen, maar dat noemen we geen levend schild), wij hebben tenminste wel op papier geschreven dat het gebruik van mensen als levend schild onwettig is, wij hebben tenminste wel een tijdje aan roof knocking gedaan om mensen weg te jagen alvorens we hun woningen bombardeerden, wij hebben tenminste al wel een paar keer een gebied dat we veroverd en vernield hebben terug afgestaan, wij hebben tenminste nog niet al onze raketten afgevuurd hoewel we het konden, wij hebben tenminste nooit raketten afgevuurd vanuit schoolgebouwen, wij hebben tenminste al wel toegelaten dat Egypte enkele vrachtwagens met noodhulp doorliet aan hun grens met Gaza. Daarom zijn wij toch moreel superieur.” Het is een mysterie, dat Maarten Boudry aan de ene kant de partij kiest van een religieuze staat dat etnische zuivering pleegde en al wekenlang elke dag meer dan honderd kinderen doodt, en aan de andere kant veel geld doneert aan de effectiefste goede doelen die kinderen redden.