Waarom we landsgrenzen moeten openen

Door de globalisering is er een vrij verkeer van goederen en kapitaal, maar vrije migratie van mensen wordt sterk ingeperkt door gesloten landsgrenzen. Het toelaten van een vrijere migratie door het open stellen van grenzen, is een ethische plicht die vele voordelen biedt.

Geen willekeur

Landsgrenzen die migratie beperken, vormen een systeem van apartheid en discriminatie. Dit schendt het meest fundamentele principe in de ethiek: het antiwillekeurprincipe dat zegt dat we alle vormen van ongewenste willekeur moeten vermijden.

Een beleidsmaatregel of ethische regel bevat ongewenste willekeur over X als (1) niet iedereen kan willen dat die regel verwijst naar X (dus als er minstens één iemand is die er bezwaar tegen kan hebben) en als (2) we de vraag kunnen stellen: “Waarom geldt de regel voor X en niet bijvoorbeeld voor Y of Z?” (waarbij Y en Z tot dezelfde categorie behoren als X). De eerste voorwaarde verwijst naar de ongewenstheid, de tweede naar de willekeur.

Gesloten grenzen zijn een duidelijk voorbeeld van ongewenste willekeur. Waarom zou ik naar Antwerpen mogen verhuizen en iemand anders niet? Als ik in Antwerpen mag komen wonen en er een huis mag kopen, dan zou iedereen dat moeten mogen, anders is het oneerlijk. De ongewenste willekeur van gesloten grenzen komt in essentie neer op het volgende: persoon A die op plaats X woont mag niet verhuizen naar plaats W omdat persoon B op plaats Y en persoon C op plaats Z dat verhinderen. Personen B en C hebben een landsgrens afgebakend rondom plaatsen W, Y en Z, zodat plaats X wordt afgezonderd. Personen B en C mogen nog wel verhuizen naar plaats W, maar persoon A mag dat dus niet volgens B en C, want A woont aan de verkeerde kant van de grens. Deze regel bevat natuurlijk willekeur: waarom wordt plaats X afgezonderd en niet bijvoorbeeld Y of Z? Waarom wordt de grens hier getrokken en niet daar of ginds? En het is ongewenste willekeur, want persoon A wil niet dat X afgezonderd wordt. Persoon A zou liever de landsgrens hertekenen zodat W en X aan dezelfde kant van de grens vallen. Dus ofwel moet W uit het land van B en C gehaald worden, maar dan kunnen B en C niet meer verhuizen naar W en dat kunnen ze dus niet willen, ofwel moet X bij het land komen, ofwel moeten de landsgrenzen gewoon open.

Het idee van gesloten landsgrenzen kent nog een vorm van willekeur. Er zijn grenzen tussen gemeenten, grenzen tussen provincies, grenzen tussen gewesten, grenzen tussen landen en grenzen tussen landenunies. Waarom zouden de grenzen tussen gemeenten, provincies en gewesten wel open mogen zijn en die tussen landen (of landenunies) niet? Waarom wel gesloten landsgrenzen maar geen gesloten gemeentegrenzen of provinciegrenzen? Gemeenten kunnen prima functioneren met open gemeentegrenzen: alle Belgen mogen reeds in Antwerpen een huis kopen, er komen werken en zich in Antwerpen komen registreren. Als dat op het niveau van de gemeenten, provincies en gewesten kan, en op het niveau van EU-landen, waarom zou dat dan niet op het niveau van landen kunnen? Er blijft natuurlijk nog wel altijd een registratieplicht: het afschaffen van gesloten grenzen is niet hetzelfde als het afschaffen van registratie.

Onze ethiek zegt dat we niemand mogen schaden, maar het beperken van migratie is een vorm van schade: we schaden een persoon als we die persoon verhinderen om ergens te gaan wonen of werken. Iedereen heeft daarom het recht om te migreren. Als we (via onze overheid) een buitenlander zouden verhinderen om in ons land te komen wonen uit schrik dat die persoon onze producten, woningen of medische zorgen afpakt (terwijl een binnenlandse winkelier wel producten wil verkopen aan die buitenlander), dan is dat een vorm van schade vergelijkbaar met een klant die een concurrerende hongerige klant verhindert om de winkel te betreden door hem simpelweg de toegang tot de winkel te ontzeggen. Als we een buitenlander zouden verhinderen om in ons land te komen werken uit schrik dat die persoon onze jobs afpakt (terwijl een binnenlandse werkgever wel liever die buitenlander had aangenomen), dan is dat een vorm van schade vergelijkbaar met een sollicitant die een concurrerende sollicitant verhindert om op het sollicitatiegesprek te geraken door hem simpelweg de toegang tot het bedrijf te ontzeggen.

Door de gesloten grenzen is er in de mondiale economie een fundamentele onrechtvaardigheid. De arbeidsproductiviteit (de economische waarde die een arbeider kan genereren per eenheid werk) is in rijke landen tot 10 keer hoger dan in de armste landen. Dat wil dus zeggen dat iemand in een rijk land tot 10 keer meer koopkracht verwerft dan een gelijkaardige persoon in een arm land die even bekwaam (opgeleid, getalenteerd en gemotiveerd) is en hetzelfde werk verricht (even lang, gevaarlijk en zwaar). Dit is het zogenaamde plaatspremium (place premium). Deze loonkloof is vele malen groter dan de loonkloof tussen bv. mannen en vrouwen. Het is een vorm van mondiale apartheid. En dat komt allemaal door de ongewenste willekeur van landsgrenzen. Ben je aan de verkeerde kant van die willekeurige grens geboren, dan verdien je voor hetzelfde werk tot 10 keer minder.

De enige gesloten grenzen die toegelaten zijn, zijn die van gevangenissen. Dus het opsluiten van delinquenten is nog wel toegelaten. Indien er bij de immigranten een grote bevolkingsgroep is die delinquent gedrag vertoont en het onmogelijk is om al die delinquente immigranten in kleine binnenlandse gevangenissen op te sluiten, kan het nog wel interessant zijn om die delinquente immigranten naar een plaats te sturen afgebakend met gesloten grenzen, zodat ze niet meer uit die ‘openluchtgevangenissen’ naar de vrije wereld kunnen migreren.

Het afschaffen van landsgrenzen is niet te veralgemenen naar het afschaffen van privégronden. Als jij jouw eigendom rechtmatig hebt verworven en er de gemeenschap een vergoeding hebt voor betaald (cfr maatregel drie in de belangrijkste drie win-win-winmaatregelen), heb je daar eigendomsrechten op en mag iemand anders niet zomaar jouw grond betreden. Tussen gemeenten zijn er ook open grenzen maar dat wil niet zeggen dat alle landgenoten in jouw tuin een tent mogen opzetten.

Een win-win-winmaatregel

Een vrijere migratie is niet alleen rechtvaardiger (in de zin dat er geen ongewenste willekeur is), maar biedt daarenboven vele voordelen voor vele betrokken partijen. Het is dus ook een interessante win-win-winmaatregel (voor andere belangrijke win-win-winmaatregelen, zie hier).

Voordelen voor de migranten

Door de grote mondiale loonkloof (de reële inkomensverschillen ten gevolge van het plaatspremium) kunnen arme personen die van een arm land naar een rijk land verhuizen hun reële inkomen voor identiek werk zien verdubbelen tot vertienvoudigen. Dat is wel een erg groot voordeel. In die zin is migratie een bijzonder doeltreffende manier om extreme armoede te bestrijden.

Voordelen voor de herkomstlanden

Het grootste voordeel voor de herkomstlanden zijn de remittances: geldtransfers door migranten van het vestigingsland naar de achtergebleven vrienden en familieleden in het herkomstland. Die remittances dragen sterk bij aan de ontwikkeling en armoedebestrijding van arme landen.

Een tweede voordeel van emigratie uit arme landen is dat het arbeidsoverschot in die herkomstlanden daalt, waardoor de lonen stijgen en de onderhandelingspositie van werknemers versterkt.

Een derde voordeel is het verlichten van de bevolkingsdruk in de herkomstlanden.

Als nadeel is er vooral de brain drain: emigranten hebben in het herkomstland een dure opleiding genoten en vertrekken met die kennis naar het buitenland. Die dure opleiding werd gefinancierd door de bevolking van het herkomstland. Om die bevolking te vergoeden, zouden de hoogopgeleide migranten die in het buitenland werken een deel van hun hogere inkomens moeten afstaan aan het herkomstland.

Voordelen voor de vestigingslanden

Voor de vestigingslanden zijn de voor- en nadelen niet zo duidelijk. Door de immigranten zal het aanbod aan arbeiders toenemen waardoor de lonen kunnen dalen. Maar veel van die arbeid is complementair aan de arbeid van autochtonen en de extra immigranten zorgen door die complementaire arbeid, hun ondernemingszin en hun consumptie-uitgaven ook voor een extra vraag naar arbeid, waardoor de lonen kunnen stijgen. Het toegenomen aanbod aan arbeid zal ook leiden tot lagere productiekosten en dus goedkopere producten. Immigranten maken gebruik van sociale voorzieningen, maar op termijn dragen ze ook bij tot de financiering ervan, doordat ze bijdragen aan een productiviteitsgroei van de economie waardoor overheidsinkomsten kunnen stijgen en doordat ze belastingen betalen. Elke immigrant die iets koopt, betaalt btw, elke immigrant die werkt, betaalt een bijdrage aan de sociale zekerheid. Er zijn geen economische studies die aangeven dat immigratie erg nadelig is voor de autochtone bevolking. Ofwel zijn de gevolgen lichtjes negatief, ofwel positief (zie bv. het hoofdstuk over immigratie in Common Mistakes in Economics by the Public, Students, Economists and Nobel Laureates door Yew-Kwang Ng).

Het grote voordeel van immigratie voor de vestigingslanden, is in het geval de vestigingslanden te kampen hebben met een vergrijzingsprobleem: een toename van het aandeel van afhankelijkere en minder productieve ouderen in de bevolking en een daling van de actieve bevolking. Immigranten kunnen de extra arbeid en kosten van vergrijzing opvangen.

Mondiale voordelen

Er zijn twee belangrijke mondiale voordelen van vrijere migratie. Ten eerste kan het bruto mondiaal product sterk stijgen en zelfs verdubbelen. Dat komt omdat een beleid van gesloten grenzen resulteert in een groot economisch productiviteitsverlies doordat potentiële economische transacties (bv. het aanwerven van extra buitenlandse arbeiders) niet kunnen doorgaan waardoor beide transactiepartners (werkgevers in rijke landen die geen extra arbeiders kunnen aannemen en werknemers in arme landen die geen werk vinden) benadeeld worden. Door de gesloten grenzen is de mondiale arbeidsmarkt niet in evenwicht. Het toelaten van vrije migratie resulteert in extra economische activiteit met een grote efficiëntiewinst omdat arbeiders kunnen migreren naar plaatsen met de hoogste arbeidsproductiviteit en ondernemers en innoveerders kunnen migreren naar plaatsen met het beste ondernemersklimaat. In theorie is het zelfs mogelijk dat er zo geen enkele verliezers zijn en dat het inkomen en de koopkracht van iedereen ofwel gelijk blijft ofwel stijgt en het totale wereldinkomen kan verdubbelen. In economisch jargon uitgedrukt: het sluiten van grenzen is niet Pareto-efficiënt of Kaldor-Hicks-efficiënt.

Door de toegenomen consumptie is het wel belangrijk dat de externe economische kosten van vervuiling en uitputting van natuurlijke voorzieningen worden geïnternaliseerd in de prijzen. Dat kan met groene belastingen of emissiehandelsystemen (zie de derde maatregel in de belangrijkste drie win-win-winmaatregelen). Als dat op een correcte manier gebeurt, is er enkel maar een efficiëntiewinst.

Een tweede mondiaal voordeel van migratie is een daling van oorlogen en conflicten. Net zoals handel leidt tot meer internationale samenwerking en een daling van conflicten, zal migratie tussen landen leiden tot minder interstatelijke conflicten. Land A met veel immigranten van land B zal niet snel geneigd zijn om land B aan te vallen, want in land B wonen nog vrienden en familie van de immigranten. Vriendschapsbanden en verwantschapsrelaties hebben door mondiale migratie een mondiaal bereik waardoor informatie en goede ideeën gemakkelijker over de wereld kunnen verspreiden en er meer internationale samenwerking zal zijn. Bij vrije immigratie zijn er veel winnende partijen en wordt het dus minder waarschijnlijk dat er conflicten zullen uitbreken.